Halsema-boek mist nesjomme – recensie

Het is lastig om een boek te schrijven over een burgemeester die nog in functie is. Toch hebben auteurs David Hielkema en Tim Wagemakers daar met ‘Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam’ een dappere poging toe gedaan. Niettemin mist het werk de nodigde diepgang, zeker ook in het ‘Joodse hoofdstuk’ over de periode van na 7 oktober 2023. Het is een nogal vlak opgeschreven portret van een vrouw die we kennen als ‘de politica in burgemeestersjas’.

‘Show, don’t tell’ is een van de basisregels in de verhalende journalistiek. Het is een schrijfprincipe dat betekent dat je als auteur een scène beeldend laat ervaren in plaats van simpelweg te vertellen wat er gebeurt of op te schrijven wat een personage zou kunnen voelen. Op die manier gaan personen en situaties ‘leven’ en wordt een verhaal minder gauw saai, eentonig of voorspelbaar.

Helaas hebben de auteurs van dit pas uitgekomen Halsema-boek onvoldoende met ‘show, don’t tell’ gewerkt. Aan het begin van het manuscript doen ze er wel hun best voor, maar gaandeweg verzandt de tekst toch in een opsomming van feiten, citaten en gebeurtenissen, vaak vlak opgeschreven. Dat de hoofdpersoon medewerking weigerde, wordt eveneens duidelijk: vaak wordt zij geciteerd uit openbare bronnen of haar boek Pluche.

Positief

Opvallend genoeg komen er veel vrienden, kennissen en conculega’s van Halsema aan het woord, zeker in het begin. GroenLinks-vrienden Kees Vendrik, Tof Thissen en Tom van der Lee krijgen ruim baan en zijn vol lof. Anderen die positief over haar spreken zijn onder meer VVD-burgemeester Jan van Zanen (Utrecht, thans Den Haag), voormalig D66-leider Alexander Pechtold en de Amsterdamse ex-PvdA-lijsttrekker Pieter Hilhorst.

Bewondering

Al lezend ontstaat de indruk dat de auteurs zelf ook enige bewondering hebben voor de hoofdpersoon. Het kan verkeren. Toegegeven, het is lastig om ingewijden te vinden die kritisch willen spreken over iemand die nog in functie of in leven is, maar dat kán wel. Zeker bij Femke Halsema, een politica die erom bekend staat – al dan niet onbedoeld – vijanden te maken.

Eenhoorn

Op bladzijde 107 van het 304 pagina’s tellende boek komt een kritische spreker over de hoofdpersoon langs. Het is oud-burgemeester Bas Eenhoorn (VVD) van Amstelveen – geen vijand – die dan zijn kritische blik geeft op haar optreden in het hoofdpijndossier ‘Brandweer’. Los daarvan staat de hoofdpersoon bij velen in bestuurlijk Amsterdam en Nederland te boek als een eigengereide dame die erg moeilijk kan doen en graag haar zin wil krijgen.

Wijdlopig

Natuurlijk, niets menselijks is Halsema vreemd, maar juist die ‘andere’ menselijke kant van haar ontbreekt. Ook is er de veel gehoorde klacht dat zij kritische teamleden en medewerkers heeft vervangen voor ja-knikkers. Klopt dit? De lezer komt er niet achter. In plaats daarvan wordt veel tekst besteed aan Halsema’s optreden in coronatijd. Dit deel is nogal droog opgeschreven, waardoor de lezer kan afhaken. Verder is het boek vooral opbouwend kritisch.

Joods hoofdstuk

Wie meer wil weten over Halsema’s omgang met de Joodse gemeenschap – volgens de auteurs bestaat Joods Amsterdam uit 20.000 tot 30.000 lieden! – moet in hoofdstuk 7 zijn. Haar falen tijdens de opening van het Holocaustmuseum, haar optreden rond pro-Palestijnse en pro-Israëlische demonstraties en haar wisselende houding na de Maccabi-rellen tussen 7 en 11 november 2024 komen hier aan bod.

‘Usual suspects’

Ook in dit hoofdstuk hebben de auteurs mensen gesproken en geciteerd. Het gaat echter vooral om Joodse usual suspects zoals verbinder Jaïr Stranders, schrijfster Chaja Polak en Volt-raadslid Itay Garmy, mensen die wel eens met Halsema gezien worden. Georganiseerd Joods Amsterdam en Nederland vinden dat deze bekende namen ‘geen achterban’ hebben of vooral zichzelf zouden vertegenwoordigen.

Nooit benaderd

Opnieuw komt het tegengeluid over Halsema er niet echt aan te pas, terwijl dat geluid wel degelijk in Mokum te vinden is. Navraag van Jonet.nl bij voorzitter Chanan Hertzberger en vicevoorzitter Hans Weijel van het Centraal Joods Overleg (CJO), voorzitter David Beesemer van Maccabi Nederland en bestuurders van de grote Joodse kerkgenootschappen leert dat zij nooit door de auteurs benaderd zijn.

Nesjomme

De bovengenoemde personen hebben geregeld contact met Halsema en steken hun kritische mening dan niet gauw onder stoelen of banken. Juist zij zouden in dit boek niet hebben misstaan, alleen al voor de balans in het verhaal. Mede daardoor blijft de Joodse ziel – nesjomme – in dit hoofdstuk achterwege. Het blijft opnieuw steken in een opsomming van feiten en gebeurtenissen, vaak met weinig emotie.

Patroon

Wel merken Parool-journalisten Hielkema en Wagemakers terecht op dat Halsema na 7 oktober 2023 vaak ‘tussen twee vuren’ zit: ‘Een deel van de Joodse gemeenschap zegt dat ze te weinig doet, een deel van de de islamitische gemeenschappen voelt zich gestigmatiseerd en pro-Palestijnse activisten verwijten Halsema dat ze een kant koos’. Ze kan het nooit goed doen, ook bij veel Joden niet, en dat is een zorgelijk patroon.

De échte Halsema?

Beide auteurs hebben aardig wat werk gestoken in dit boekproject, wat duidelijk af te zien aan de vele feiten en gebeurtenissen die erin staan. Maar de échte persoon achter Femke Halsema, die blijft voor de lezer zo goed als achterwege. Zoals gezegd: het is lastig om een boek te schrijven over een burgemeester die nog in functie is. Toch heeft het duo daartoe een dappere poging gedaan.

Eerste vrouw

En een conclusie? Daarvoor is het nog te vroeg, ook voor dit boek.

Vooralsnog is er in het burgemeesterschap van Halsema geen crisismoment geweest waarna Amsterdammers haar massaal omarmden en gingen zien als hún burgemeester. Bij Ed van Thijn gebeurde dit na de Bijlmerramp (1992), bij Job Cohen na de moord op Theo van Gogh (2004) en bij Eberhard van der Laan na de Amsterdamse Zedenzaak (2010). Bij Halsema is het afwachten of dit moment er ooit zal komen.

In ieder geval zal zij de geschiedenis ingaan als eerste vrouwelijke burgemeester van Amsterdam.

Titel: Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam
Auteurs: David Hielkema, Tim Wagemakers
Uitgeverij: Atlas-Contact
ISBN: 97890450511871
Prijs: 24,99 euro