Historische Joodse detectives (9)

Joodse achtergronden
HV

Historische detectiveverhalen vormen een subgenre binnen de detective literatuur. Het was met name Ellis Peters met haar Cadfael verhalen die deze detectivevorm bekend heeft gemaakt.

Het deductieve vermogen van Koning Salomo

Whoever saves a single life saves the entire world . . .(Talmoed)

Voor Ellis Peters komen er in Joodse kronieken al Joodse detectives voor! Een zeer scherpzinnige en slimme detective herkennen wij in koning Salomo (970-931 voor de gewone jaartelling). Het verhaal is bekend (Sefer Malachim/Koningen 3, 16-28): Twee vrouwen komen voor de rechtbank van koning Salomo. Zij hebben beiden een kind gebaard, maar één is gestorven en beiden claimen het levende kind. Salomo laat hen rustig hun verhaal doen en vat het samen: Deze zegt: Dit is mijn zoon, de levende, en uw zoon is de dode, en die zegt: Niet waar, uw zoon is de dode en mijn zoon is de levende”. Uit Salomo’s samenvatting blijkt dat hij in de volgorde waarin de vrouwen over hun levende en de dode zoon spreken (“mijn zoon, de levende” tegenover “uw zoon is de dode” een eerste aanwijzing ziet. Salomo bedenkt dan een list. Hij laat een zwaard halen en geeft opdracht het kind in tweeën te snijden zodat elke moeder een helft kan krijgen. De vrouwen reageren onmiddellijk. De ene zegt: “Met uw verlof, mijn heer, geef haar het levende kind, maar doodt het in geen geval. Maar de andere zei: Het zal noch van mij noch van u zijn, snijdt door.” Voila! De zaak is opgelost! Natuurlijk wil de echte moeder dat het kind blijft leven.

De dood van Sisera

Dood van sicera.jpg

Soms wordt Joodse geschiedenis herverteld als Joods detective verhaal. Dat is het geval in Batja Swift Yasgur’s korte verhaal ‘Without a Trace’ uit het verzamelwerk van rabbijn Lawrence W. Rafael ‘Criminal Kabalah’. Het is het verhaal over Yael en Debora (1107-1067 voor de gewone jaartelling) uit Shofetim/Richteren). De Kanaänieten hadden de Joden 20 jaar onderdrukt als de richter Debora opstaat en ten strijde gaat. Het onmogelijke gebeurt en de Joden weten het machtige leger van legeraanvoerder Sisera op de vlucht te jagen. Sisera zoekt zijn toevlucht bij Cheber, de man van Yael. Yael doodt Sisera door hem een tentharing door het hoofd te slaan.

Batja Swift Yasgur vertelt het verhaal vanuit het perspectief van de moeder van Sisera die op zoek gaat naar de moordenaar van haar zoon. Batja Swift Yasgur vult het Bijbelse verhaal aan met allerlei bijzonderheden uit andere bronnen.

Rabbijn Judah Loew als Dokter Watson                                                                                                                          

Sjammes: een manusje van alles in sjoel (de synagoge)

Shammus wordt in Amerika gebruikt als ‘slang’ voor een politieman of privé detective (oorsprong is Jiddisch en komt mogelijk uit een spottende vergelijking met de taken van een sjammes).

En dan zijn er fictieve verhalen waarin historische Joodse figuren voorkomen. Zoals in ‘The Fifth Servant’ van Kenneth Wishnia.

De zestiende eeuw is in Europa een tijdvak van strijd tussen de katholieke en de opkomende protestantse kerk. Praag, onder het regime van Keizer Rudolph II, is een relatief rustige plek. Joden kunnen in deze stad leven binnen het ommuurde getto. Dat rustige leven wordt verstoord als een christelijk meisje vlak voor Pesach de keel wordt doorgesneden in een Joodse winkel. De winkelier en zijn familie worden gearresteerd. De hele Joodse gemeenschap loopt gevaar.

De detective in dit verhaal is een Poolse Talmoedgeleerde Benjamin Ben-Akiva die in 1596 naar Praag komt en daar Sjammes wordt. Benjamin krijgt drie dagen de tijd om de moord op te lossen, Hij krijgt daarbij de steun van de grote geleerde Rabbijn Judah Loew, de Maharal van Praag, en de Golem.

Het bijzondere aan deze detective is dat je heel veel kan leren over de Talmoed en de Kabbala en dat ook dit boek de sfeer van de stad Praag met zijn Joodse traditie kleurrijk beschrijft. Teleurstellend is de plotontwikkeling. Benjamin en Rabbijn Loew lossen de moord op het meisje eigenlijk niet op, maar lopen tegen de oplossing aan. Jammer van een verder prachtig boek.

Fifth Servant.jpg

Volgende deel: 5 mei 2016
Deel 10: Restitutie van Joodse oorlogstegoeden

Categorie:

Home » Cultuur » Boeken » Historische Joodse detectives (9)