Koning bezoekt Snoge met president Portugal

De Portugees-Israëlietische Synagoge, ook wel de Esnoga of Snoge, kreeg dinsdagmiddag te maken met hoog bezoek. Koning Willem-Alexander deed het complex aan met de Portugese president Marcelo Rebelo de Sousa. Die laatste vertelde Joodse wortels te hebben. Beiden werden rondgeleid door onder meer Emile Schrijver en voorzitter David Samama van de Portugees-Israëlietische Gemeente (PIG), de gastheren van de middag.

Het was koud en grijs, buiten op de binnenplaats van de Snoge. Het Mr. Visserplein, waar het complex aan ligt, was grotendeels als afgezet en voorzien van politiewagens en -mensen. Het verkeer kon echter gewoon doorrijden en de trams reden er langs. Gespannen was de sfeer zeker niet en ook wist iedereen wat hij moest doen. Burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) kwam aanwandelen met de ambtsketen in haar linker hand en deed die later even om.

Informeel

Ook anderen, zoals voorzitter Chanan Hertzberger van het Centraal Joods Overleg (CJO) maakten zich klaar voor hoog bezoek. Ze zijn het wel gewend: in de afgelopen tien jaar bezocht koning Willem-Alexander de Snoge al vier keer en ook kwamen andere hoogwaardigheidsbekleders langs. Ook directeur Emile Schrijver van het Joods Cultureel Kwartier – dat officieel eigenaar is van het synagogecomplex – maakte zich niet druk: hij heeft de koning wel vaker in de ogen aangekeken.

Levend voorbeeld

De politiefluitjes en een plotselinge drone in de lucht verraadden dat het gevolg van de vorst in aankomst was. Reden: een inkomend staatsbezoek van de Portugese president Marcelo Rebelo de Sousa. De koning bezocht hem een paar jaar geleden al en nu is het zijn beurt in Nederland. De Snoge is het levende voorbeeld van het verleden tussen beide landen: in de zestiende en zeventiende eeuw kwamen Portugese Joden immers naar de Republiek om een nieuw leven op te bouwen en het land te verrijken.

Koningskeppel

Ondanks de kou op de binnenplaats was de ontspannenheid van de koning, de president en hun gevolg alom. Willem-Alexander droeg zijn koninklijke kippa, een erfstuk van zijn vader, prins Claus. Met zijn Duitse vader heeft hij het Jodendom leren kennen. Ook de informatie die Emile Schrijver overbracht leek hem niet onbekend, die hen tekst en uitleg gaf over de bouw en architectuur van het zeventiende eeuwse complex.

Daarna was het tijd om naar binnen te gaan, waar ze in de grote Snoge tussen koude lucht en kaarslicht luisterden naar het welkomstwoord van PIG-voorzitter David Samama. Die stond stil bij het verleden van de Sefardische Joden in Amsterdam en Nederland. Later werd het gezelschap naar de hechal geleid, waar de Tora-rollen liggen opgeslagen. Ze kregen er uitleg over.

Leeg

Nadat hij een kijkje in de hechal had genomen, liep Willem-Alexander een paar passen naar links om te zoeken naar het bankje dat altijd voor hem wordt opgesteld. Los van dat de PIG-leden in diensten steevast bidden voor het Koninklijk Huis hebben ze ook een speciale zitplaats voor Oranjes tijdens erediensten. Maar omdat er vandaag geen dienst was, was het bankje ook niet uitgestald. Leeg. De koning glimlachte, zei anders gewend te zijn en keerde grappend om.

Vervolgens begaven de gasten zich naar de wintersynagoge – de kleine sjoel aan de rand van het complex dat wel verwarmd kan worden en in de koude maanden van het jaar wordt gebruikt. De Sousa biechtte op dat hij van Joodse komaf is: aan zijn vaderskant zit veel Joodse familie. In Portugal werden de Joden in de Inquisitie verjaagd en vervolgd. Velen vluchtten naar de Lage Landen of naar het Ottomaanse Rijk, maar sommigen bleven en werden Maranen – Joden in het geniep. Waarschijnlijk hoorden de voorouders van De Sousa daartoe.

Belmonte

De Sousa zei een familiare band te hebben met de Joden van Belmonte in Portugal. Hij wist ook veel te vertellen over de Portugese namen die hij in de wintersnoge zag. Ook de bekende bibliotheek Ets Haïm werd aangedaan, waarna beide staatshoofden afscheid namen en per auto doorgingen naar het volgende programma-onderdeel. In de avond werd de dag afgesloten met een staatsbanket in het Paleis op de Dam.

Uitloop

Na afloop blikte Emile Schrijver terug op een bijzonder middagje. “Uit ervaring weet ik dat het protocol geen enkele echte rol speelt als het eenmaal zover is. We hebben hier wel vaker heel hoog bezoek. Je moet altijd rekening met de tijd houden, maar het liep behoorlijk uit.” Het viel hem op dat de koning erg goed op de hoogte is van de geschiedenis van de PIG en de Joden in Nederland. :Hij manoeuvreert gemakkelijk als gastheer van de president en als gast bij ons.”

7 november?

Schrijver noemt het bezoek ‘het zoveelste bewijs dat het gewaardeerd wordt wat wij hier doen: het behouden van Joods en religieus erfgoed’. Ging het nog over 7 en 8 november? Nee, zegt de directeur. “Ik vind het voor het broodnodige evenwicht nodig en goed dat het ook weer kan gaan over die andere kanten van het Jodendom in Nederland. Dat neemt het ongemak dat is ontstaan wat weg en is zeker de moeite waard.”