Max Wolff, Joodse Normandië-veteraan – in memoriam

Op 99-jarige leeftijd Max Wolff overleden. In de bange jaren ’40-’45 dook hij als Joodse jongeman onder, waarna hij zich na een vlucht naar Zwitserland aansloot bij de geallieerde troepen. Hij vocht mee tijdes de landing in Normandië en werd een van de bevrijders van zijn vaderland. Wolff was tot op hoge leeftijd scherp en droeg verschillende onderscheidingen.

Max Wolff werd in 1926 in Arnhem geboren, waar hij opgroeide in de toen nog grote en actieve Arnhemse Joodse gemeenschap. Op veertienjarige leeftijd moest hij met zijn familie onderduiken, in 1941. Na op diverse onderduikadressen te hebben gezeten besloot het gezin naar Zwitserland te vluchten. Onderweg werden zij zussen en zwager opgepakt. Ze werden in 1942 Auschwitz vermoord.

Tolk

Wolff en zijn ouders doken wederom onder, dit keer in Brussel. Toen hij achttien jaar oud was, wilde hij zich inzetten in de strijd tegen de nazi’s. Met hulp van het Belgische verzet reisde hij honderden kilometers om in het Verenigd Koninkrijk te komen om zich aan te sluiten bij de Prinses Irene Brigade, maar dat lukte niet. Vervolgens werd hij tolk bij de Britse en Canadese troepen.

Juno Beach

Op 6 juni 1944 maakte Wolff de oversteek van Engeland naar Frankrijk om mee te doen aan de grootschalige geallieerde landing in Normandië. Hij landde op Juno Beach, waar hij samen met zijn maten moest vechten tegen de vijand. Hij overleefde D-Day en verleende vervolgens steun bij de bevrijding van Frankrijk, België en Nederland. In België zag hij zijn ouders weer terug.

Bergen-Belsen

In de drie landen zag Wolff met eigen ogen wat de nazi’s hadden aangericht. Naast dat het Joodse volksdeel was vervolgd en grotendeels uitgeroeid, was hij getuige van de grote schade en vele vormen van diefstal die de nazi’s hadden veroorzaakt. Ook bezocht hij met zijn eenheid concentratiekamp Bergen-Belsen, in Duitsland, waar hij aanschouwde hoe de Joden waren behandeld.

Portsmouth

Wolff werd onderscheiden en ging als veteraan door het leven. Bij de tachtigjarige herdenking van D-Day, vorig jaar, werd er een herdenkingsplaquette voor hem opgericht in het Britse Portsmouth, de plek waar hij op 6 juni 1944 was ingescheept. Zijn naam was een van de twaalf die erop stonden. “Dat mijn naam daartussen staat is helemaal bijzonder. Ik ben daar erg trots op,” zei Wolff toen.

Dunford

Generaal Onno Eichelsheim schrijft in een eigen ode aan Wolff het volgende: “Op 6 juni 2019 was er een grote internationale herdenking van 75 jaar D-Day op Juno Beach in Normandië. Max Wolff was daarbij, samen met Rudi Hemmes (die in 2022 is overleden). Zij zaten vrijwel achteraan. Aan de Amerikaanse Commandant der Strijdkrachten, general Dunford, werd gevraagd of hij twee Nederlandse D-Day-veteranen wilde ontmoeten. Dat wilde hij graag.”

“Op de foto zie je ze in gesprek, met links Rudi en in het midden Max en rechts general Dunford. ‘Gentlemen, why are you sitting in the back?’ vroeg de generaal. Meteen verzocht hij zijn staf om vooraan plek voor ze te maken, naast de andere D-Day veteranen – hun brothers in arms van toen. En dat lukte,” aldus Eichelsheim, die benadrukt dat veteranen moeten worden geëerd.

“Veteranen verdienen een plek vooraan bij herdenkingen. Ook als ze er niet meer zijn. Zij waren het die in de angstigste momenten van ons vaderland, bereid waren om het hoogste offer te brengen. Ze verloren kameraden, en een deel van hun jeugdige onschuld. Sommigen bereikten een hoge leeftijd – Rudi en Max werden allebei 99 jaar – maar konden nog over de oorlog spreken alsof het gisteren was.”