Michaël Jacobs, strijdvaardig activist – in memoriam

Activist en fotograaf Michaël Jacobs is op 72-jarige leeftijd overleden. Hij was al langer ernstig ziek. Jarenlang streed hij tegen antisemitisme in Amsterdam en de Nederlandse samenleving. Dat deed hij op straat, maar ook in de rechtszaal en als inspreker in de Amsterdamse gemeenteraad. Jacobs stond altijd voor zijn overtuiging en was niet kapot te krijgen.

Michaël Jacobs werd op 7 april 1952 geboren. hij was de oudste zoon van Philip en Tiny Jacobs-Rottenberg, en hij was het kleinkind van Samuel Jacobs en Duifje Jacobs-Vorst. In de oorlog werden ze gearresteerd en in Sobibor vermoord. Jacobs was in zijn volwassen leven actief als fotograaf, maar kreeg veel bekendheid als ‘de eenzame demonstrant tegen onrecht’ op de Dam.

BDS

Sinds begin jaren 2010 was op de Dam een handjevol pro-Palestijnse activisten van de beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) neergestreken. Ze waren veelal werkloos, stonden er dagelijks met Palestijnse vlaggen en daagden er langslopende Joden en Israëli’s mee uit. De activisten kregen bekijks en steun, onder andere voorbijgangers die tegen Joden en Israël waren.

Tegengeluid

Jacobs nam het niet dat deze activisten in zijn stad, waar in de Sjoa ruim 65.000 Joden waren afgevoerd en vermoord, onder wie zijn familieleden, stonden te demonstreren. Nota bene tegenover het nationaal monument op de Dam, een plek die wordt beschouwd als het nationale plein van Nederland, stelde hij. Jacobs besloot om een tegengeluid te laten horen en ging er ook staan, maar dan met een Israëlische vlag.

Sfeer

Mettertijd werd Jacobs een vaste gast op de Dam, waar hij tegenover de BDS’ers stond, vaak zwaaiend met zijn vlag, soms met een luidspreker, net als zijn tegenstanders. Hij besloot om nooit meer op te geven en te blijven strijden voor het bestaansrecht van de staat Israël en tegen het antisemitisme in Amsterdam en Nederland. De sfeer op de Dam werd er niet altijd beter op: met regelmaat botsten de activisten en moest de politie hen uit elkaar houden.

Broers Jacobs

Als er zich weer een incident op de Dam had plaatsgevonden of er andere aanleidingen toe waren, toog Jacobs naar het stadhuis, de Stopera, om als burger in te spreken. Menigeen vergadering van de commissie Algemene Zaken kreeg te maken met zijn inbreng, maar ook met die van zijn broer Sasha Jacobs, alias de spareribs-koning, die samen met hem insprak. Zowel burgemeester Eberhard van der Laan (PvdA) als burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) waren bekend met hen.

Opgepakt

Met name voor de coronatijd waren er geregeld incidenten, opstootjes en gevechten op de Dam, waarbij Michael Jacobs zich vaak moest verdedigen. Soms was de spanning tussen met name BDS-activist Simon Vrouwe en Jacobs te snijden. Op 16 september 2017 ging het fout. Vrouwe siste ‘Ik maak je dood’ richting zijn opponent. De altijd kalm blijvende Jacobs gaf Vrouwe een duw. Hij werd gearresteerd en meegenomen.

Op camera

Dagenlang zat Jacobs vast op verdenking van ‘vernieling en ordeverstoring’. Ook moest hij Rosj Hasjanna vanuit het gevang meemaken. Hij werd later opnieuw opgepakt. Geregeld waren er nieuwe incidenten, die Jacobs meestal op camera vastlegde. “Kankerhomo,” schold een jongetje eens, gevolgd door: “Schaam je je niet dat je een Jood bent?” Deze en andere antisemitische incidenten kwamen op YouTube te staan.

Halsema

Gaandeweg kwamen er steeds vaker klachten van omwonenden en ondernemers op en bij de Dam, waardoor burgemeester Halsema besloot om regels op te stellen. Van alles werd geprobeerd. Zo mochten de activisten niet meer te dicht bij elkaar komen, moesten ze weg van het plein (ze gingen naar het Museumplein) en werd het hen verboden om daar te demonstreren. De politie greep geregeld in. Pas in de coronatijd werd het rustiger, hoewel Jacobs in mei 2020 opnieuw werd aangevallen.

Rechtbank

Niet alleen sprak Jacobs geregeld in in de gemeenteraad, maar ook was hij met regelmaat in de rechtbank te vinden. Als iemand hem had uitgescholden en geen straf kreeg, vocht hij dat met succes gerechtelijk aan. Voor een gebiedsverbod dat hem door Halsema was opgelegd, procedeerde hij tot aan de Raad van State. Hij bewees dat het nooit had gemogen. “Mijn ouders mochten hier niet komen,” zei hij. “Niemand die mij zal zeggen dat ik niet door de straten van Amsterdam mag lopen.”

Kakkerlak

Een bekende zaak is die van de kakkerlak op de Israëlische vlag. Anti-Israël-activist Robert-Willem van Norren, een man in een scootmobiel, had die bij zich en toonde hem triomfantelijk. Eerder had hij al een Israëlische vlag met een swastika in plaats van een davidster getoond. Jacobs deed aangifte en procedeerde door tot aan de Hoge Raad. Van Norren werd in hoger beroep veroordeeld.

Waarden

Ronnie Eisenmann was jarenlang de vaste advocaat van Jacobs. Urenlang brachten de twee samen in de rechtszaal door. ‘Wij hadden de eer hem jarenlang bij te staan in zijn juridische gevechten, die eigenlijk nooit over hemzelf gingen, maar over iets groters. Over waarden, over principes, over het recht om te spreken en te staan waar je hoort te staan’ schrijft Eisenmann op Facebook.

Eenling

‘Michaël was als een stem in de woestijn, een roepende die niet altijd werd begrepen, een man die onwrikbaar geloofde in zijn zaak. Soms stuitte dat op weerstand, vaak op onbegrip. Maar hij wist waarom hij vocht’, aldus Eisenmann. ‘Michaël was geen man van halve overtuigingen. Hij sprak, hij streed, en hij week niet. Een activist, een eenling soms, maar altijd met een vuur dat brandde voor rechtvaardigheid. Zijn stem klonk op de Dam, zijn aanwezigheid was onmiskenbaar, en zijn vastberadenheid bracht hem vaker dan eens in de rechtszaal – niet omdat hij moest, maar omdat hij weigerde te zwijgen’.

Ernstig ziek

De laatste jaren werd het stiller rond Jacobs, die minder vaak te zien was op de Dam en van wie bekend werd dat hij ernstig ziek geworden was. Hij streed ook daar tegen en bleef tot het laatste moment actief. Bij minister David van Weel (VVD) wilde hij het antisemitisme in Amsterdam onder ambtenaren aan de kaak stellen. Ook zocht hij samenwerking met gelijkgestemde politici.

Mensch

Op zaterdag 1 maart 2025 blies Jacobs (72) zijn laatste adem uit. Eisenmann schrijft: ‘Wij zullen hem herinneren als een strijder, een mensch met een ontembare geest en een vuur dat niet zomaar doofde. Laten we hem verder herinneren om de missie die hij als levenstaak had aanvaard. Bij zijn afscheid past niets minder dan de woorden die hij zo vaak met vurigheid uitsprak als we ons overleg hadden afgerond, Am Jisrael Chai! Moge zijn nagedachtenis tot zegen zijn’.