NIK in actie voor lot van Oeigoeren, OJCM stapt naar kabinet

De Oeigoeren, een Turkse minderheidsgroep in de Volksrepubliek China, hebben het moeilijk en daarom springt het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) voor hen in de bres. Internationaal zijn er verschillende Joodse organisaties en Joodse mensenrechtenactivisten die het voor de Oeigoeren opnemen, waaronder de European Union of Jewish Students (EUJS). Het NIK heeft de omstandigheden van de Oeigoeren onder de aandacht gebracht in het Overlegorgaan Joden, christenen en moslims (OJCM). Binnenkort kaart het OJCM deze zaak aan bij de regering in Den Haag.

Concentratiekampen
De Oeigoeren hebben het momenteel niet gemakkelijk. Zo zijn er berichten over concentratiekampen en ‘heropvoedingskampen’ waar leden van deze minderheidsgroepering in gevangen zitten. Ook zouden ze varkensvlees moeten eten – Oeigoeren zijn moslims – en hun haar en organen moeten afstaan voor de verkoop. Verder komen er steeds meer Han-Chinezen in hun provincie wonen waardoor ze in de minderheid raken. Verder zijn er aanwijzingen voor sterilisatieprogramma’s zodat de Oeigoeren als groep moeten uitsterven.

‘Wat voor ons Joden geldt, moet ook voor anderen gelden’
Het NIK kan dit niet over zijn kant laten gaan, zo het Joodse kerkgenootschap op zijn site weten. “Vrijheid en diversiteit is nodig om als Joden onze levensovertuiging te kunnen beleven. Wat voor ons geldt, moet ook, ver hier vandaan, voor religieuze minderheden elders op de wereld gelden, nog los van de stelselmatige vervolgingen die onze Joodse geschiedenis markeert en die we juist deze week van Tisja Beav herdenken”, aldus NIK bestuurder Edmond van Ravenswade. Hij heeft de portefeuille ‘interreligieuze relaties’ in de Permanente Commissie (bestuur) van het NIK.

Kabinet aanspreken
Binnenkort stapt het OJCM naar het Binnenhof om de casus van de Oeigoeren aanhangig te maken bij het kabinet. Die moet het aankaarten bij de leiders van de Volksrepubliek China. De Joden, christenen en moslims hopen dat er zo een signaal vanuit Nederland wordt afgegeven dat de Oeigoeren als religieuze minderheid netjes en goed behandeld moeten worden. Eerder dit jaar dwong de Tweede Kamer al af bij minister Stef Blok (VVD) van Buitenlandse Zaken om opnieuw de Chinezen aan te spreken over de Oeigoeren. Opnieuw, want Blok stelde dat de bezorgdheid van Nederland al lang aan Peking is overgebracht.

Joodse wereld
Onderwijl is de European Union of Jewish Students (EUJS) een campagne over het lot van de Oeigoeren. In Groot-Brittannië wordt het thema geagendeerd door de Holocaust Educational Trust en in Canada staan oud-minister Irwin Cotler en mensenrechtenadvocaat David Matar, twee vooraanstaande Joodse strijders voor de mensenrechten, vooraan om voor de Oeigoeren te pleiten. Ook de Britse oud-opperrabbijn Lord Jonathan Sacks heeft zich erbij gevoegd. “Dat mensen in de 21ste eeuw worden vermoord, geterroriseerd, tot slachtoffer gemaakt, geïntimideerd en beroofd van hun vrijheden vanwege de manier waarop zij God aanbidden, is een morele verontwaardiging, een politiek schandaal en een ontheiliging van het geloof zelf,” aldus Sacks.

Massale sterilisaties
Het NIK kan en wil niet achterblijven. Op de site schrijft secretaris Ruben Vis over de toestand van de Oeigoeren: ‘Wat naar buiten komt is dat er sprake is van massale sterilisaties. Dronebeelden tonen honderden geblinddoekte gevangenen die in treinen worden gedwongen. Een miljoen Oeigoeren worden vastgehouden in “heropvoedingskampen”. De Britse Holocaust Educational Trust noemt het “de grootste opsluiting van een minderheidsgroep sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog”. Wat zou moeten gebeuren is dat het Oeigoerse volk wordt verlost van etnische en religieuze onderdrukking, de deuren van de kampen worden open gezet en de schending van mensenrechten onmiddellijk wordt gestaakt’.

Republiek Oost-Turkestan
De Oeigoeren zijn een Turks volk uit de Chinese autonome regio Sinkiang (Xinjiang). Met ongeveer elf miljoen personen vormen de Oeigoeren 45 procent van de bevolking van dit gebied. De Oeigoerse taal behoort tot de Turkse of Altaïsche talen. Het grootste deel van de Oeigoeren woont in het Tarimbekken, het zuidelijk deel van de provincie en hun traditionele woongebied, waar ze met ruim tachtig procent van de daar wonende bevolking nog steeds de meerderheid vormen. In het verleden verklaarden de Oeigoeren zich twee keer onafhankelijk van China. De Eerste Republiek Oost-Turkestan bestond een half jaar, van november 1933 tot mei 1934. De Tweede werd in 1944 opgericht maar ging in 1949 ten onder.

Aanslagen
Er zijn als gevolg van spanningen vanaf 1990 enkele tientallen aanslagen gepleegd door Oeigoerse organisaties, gevolgd door repressie van de Chinese overheid. De achtergrond en oorzaak van die spanningen heeft voor een deel te maken met beperkingen op religieus gebied in het communistische China. Personen in overheidsdienst kunnen geen islamitische kleding dragen. Personen onder de leeftijd van achttien jaar kunnen als individu geen gebedsdiensten in moskeeën bijwonen. Koranstudie is slechts toegestaan in daarvoor door de overheid bepaalde scholen.

Han-Chinezen
Veel westerse waarnemers zien de combinatie van toenemende migratie van Han-Chinezen in combinatie met ongelijke kansen op de arbeidsmarkt echter als de belangrijkste bron van spanning. Zowel Oeigoeren als Han-Chinezen leven in relatief gesloten etnische gemeenschappen en er is nauwelijks interactie tussen beide etnische groepen. Er zijn ook publicaties die verschillen benoemen tussen diverse bevolkingsgroepen in het kunnen hanteren van de gevolgen van urbanisatie meer in het algemeen en die dan negatief voor Oeigoeren uitvalt.

Islam en seculier
Er zijn enkele organisaties die streven naar onafhankelijkheid van het gebied. Die organisaties kunnen onderscheiden worden op basis van de internationale rol die een dergelijk onafhankelijk land zou moet spelen. Globaal zijn groepen die de term Oost-Turkestan gebruiken meer georiënteerd op het westen van Azië en Rusland. Die groepen kunnen weer verder onderverdeeld worden op basis van identificatie met de islam als uitgangspunt, dan wel met een seculier karakter van de gewenste staat. Een voorbeeld van de eerste groep is de Oost-Turkestaanse Islamitische Beweging. Een voorbeeld van de tweede groep is de Oost-Turkestaanse Bevrijdings Beweging. Ook is er een World Uyghur Congress.

Meer mensen vast
Mogelijk sinds 2014, toen bij aanslagen van Oeigoerse militanten tientallen doden vielen, werden in Xinjiang meer en meer mensen opgesloten in gesloten centra, die volgens de autoriteiten “opleidingscentra” zijn, maar volgens Human Rights Watch neerkomen op interneringskampen. Het zou om honderdduizenden, mogelijk zelfs een miljoen of meer mensen gaan, vaak met een moslimachtergrond. In de kampen zouden de ‘geradicaliseerde inwoners de Chinese taal en wetgeving leren’ en ‘de nodige vaardigheden krijgen aangeleerd om weer te kunnen integreren in de samenleving’. Onder meer het International Consortium of Investigative Journalists en Amnesty International stellen de omstandigheden van de Oeigoeren aan de kaak.