Opera voor verzetsheld Overduin uit Enschede

Er wordt een opera gemaakt over het leven van Leendert Overduin, de predikant en verzetsman die in de bange jaren ’40-’45 vele Joden heeft gered. Zijn verzetsgroep was in Twente zeer actief en heeft rond de duizend Joodse inwoners geholpen. Deze Noaber-opera zal worden opgevoerd door de Nederlandse Reisopera, die een oproep doet aan Twentenaren om zich aan te melden als vrijwilliger. In 2027 moet de productie worden opgevoerd.

Overduin kwam na zijn studie eind jaren dertig in Enschede als predikant werken. Nadat in september 1941 de Duitse bezetter na de razzia van Twente 105 Joodse bewoners op transport naar Mauthausen had gezet, besloot Overduin om onderduikadressen te regelen voor Joden die nog met deportatie werden bedreigd. Gaandeweg zetten hij een kerngroep op, waar onder andere zijn zussen zaten, en zeker vijftig mensen actief werden. Het netwerk was echter stukken groter.

Textielfabriek

De Groep Overduin kreeg financiering van de textielfabriek Jannink om de onderduik mede mogelijk te maken. De meeste Joodse onderduikers werden in Twente ondergebracht, maar een aanzienlijk deel ging ook naar Friesland en andere plekken in Nederland. Overduin werd in het najaar van 1942 aangehouden, maar kwam dankzij een Enschedese politie-inspecteur vrij. In 1943 werd hij opnieuw gearresteerd, waarna hij negen maanden heeft vastgezeten.

Geloofsovertuiging

Na zijn straf dook Overduin zelf onder en zette hij zijn verzetswerk onder de naam Ten Kate voort. Tegen het einde van de oorlog werd hij opnieuw kortstondig opgepakt. Na de oorlog zette hij zich in voor de opvang van NSB-kinderen, die veelal slachtoffer waren vanwege de fouten van hun ouders. Deze tegenstelling [van het helpen van Joden naar de hulp aan kinderen van ouders dien fout waren, red.] verklaarde Overduin vanuit zijn geloofsovertuiging. Later was hij pastoraal werker in Lonneker. Hij overleed in 1976.

Stadsopera

De vele daden van Overduin heeft de Nederlandse Reisopera doen besluiten een opera te maken over hem. De productie over Overduin een vervolg op de eerdere stadsopera MAAK, de grote muziektheatervoorstelling over de Vuurwerkramp uit 2000 in de Enschedese wijk Roombeek. Het gezelschap voerde deze voorstelling in 2010 vier keer uit in de oude Gherzi-weverij. Meer dan 250 amateurs en professionals werkten eraan mee. Ook nu wordt er weer gerekend op dergelijke aantallen.

Meerdere producten

De werving gaat volgend jaar van start en de opera is dan in de zomer van 2027 te zien. Waar de opera zal worden uitgevoerd, is nog niet bekend. Het verhaal van Overduin is al vaker verteld in producties, waaronder in een boek in 2020 en in een documentaireserie in 2021. Sinds 2022 is hij opgenomen in het Verzetsmuseum Amsterdam. In hetzelfde jaar kwam het boek ‘Leendert Overduin: het levensverhaal van een pastor Pimpernel (1900-1976)’ opnieuw uit. Het werd in 2000 voor het eerst uitgegeven.

Joods Twente

Voor de oorlog kende de Joodse gemeenschap van Enschede ongeveer 1.500 actieve personen. In de omliggende dorpen leefden vaak ook Joodse gezinnen. Na de machtsovername van de nationaal-socialisten in Duitsland vluchtten veel Joden die over de grens woonden naar Twente, waardoor de gemeenschap aanzienlijk toenam. In de Sjoa zijn vrijwel veel Twentse Joden afgevoerd en vermoord. De synagoge kwam vrij ongeschonden door de oorlog heen. Tegenwoordig is hier een kleine Joodse gemeente actief. Ook is de sjoel te bezoeken.