Ruth Bader Ginsburg (87) overleden, Amerikaanse opperrechter van Joodse komaf

Ruth Bader Ginsburg
wiki

De Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsburg (87) is gestorven aan de gevolgen van alvleesklierkanker. Sinds 1993 was ze in functie en door de jaren heen groeide ze uit tot een boegbeeld van Joods Amerika en progressief Amerika. Bader Ginsburg kwakkelde al jaren met haar gezondheid. Ze was de eerste Joodse vrouw en de tweede vrouw op rij die als opperrechter diende bij het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het is nu aan president Donald Trump om een opvolger aan te wijzen. Dit kan grote gevolgen hebben voor de verhoudingen in het Hof en voor de toekomst van de Verenigde Staten.

Bader Ginsburg stierf vrijdag aan ‘complicaties van uitgezaaide alvleesklierkanker’, zo kondigde het Hooggerechtshof vrijdagavond aan. In de loop van twee decennia had ze op meerdere momenten verschillende vormen van kanker overleefd, waarbij ze altijd zwoer fit genoeg te zijn om haar werk voort te zetten. Soms keerde ze kort na een ziekenhuisopname terug naar het Hooggerechtshof om haar werk te hervatten. Bader Ginsburgs dood kwam aan de vooravond van Rosj Hasjanna en zes weken voor de presidentsverkiezingen in een tijdperk van politieke polarisatie.

Kicking baby
Ruth Joan Bader Ginsburg werd op 15 maart 1933 geboren in New York. Ze was de tweede dochter van Celia en Nathan Bader, die in de buurt Flatbush woonden. Haar vader was een Joodse migrant uit de Oekraïense stad Odesse en haar moeder werd in New York geboren uit Oostenrijks-Joodse ouders. Haar oudere zusje Marylin overleed op zesjarige leeftijd aan hersenvliesontsteking. Ruth, veertien maanden oud, kreeg vervolgens de roepnaam Kiki, omdat haar oudere zusje haar ‘kicking baby’ had genoemd. Het kindje trappelde vrij veel. Na de dood van hun eerste dochter kwam er geen nieuw kind bij, waardoor Ruth als enig kind opgroeide.

Ruth Bader Ginsburg op jonge leeftijd (beeld: FB)

Joodse opvoeding
Hoewel niet vroom, behoorde de familie Bader tot het East Midwood Jewish Center, een conservatieve synagoge, waar Ruth het Joodse geloof leerde kennen en ook vertrouwd werd met het Hebreeuws. Op dertienjarige leeftijd trad ze op als de ‘kamprabbijn’ tijdens een Joodse programma in zomerkamp Che-Na-Wah in Minerva, New York. Naar moeder Celia begeleidde haar op intellectueel gebied. Ruth werd vaak naar de bibliotheek gebracht en werd aangespoord om te leren. Zelf had haar moeder nooit kunnen studeren, omdat haar broer naar de universiteit werd gestuurd in plaats van zijzelf. Dochter Ruth zou daarom meer kansen krijgen.

Studiejaren
Tijdens haar middelbare schooljaren worstelde Ruths moeder met kanker, waaraan ze stierf op de dag vóór de diploma-uitreiking van haar dochter. Desondanks had Celia zo’n actieve rol gespeeld in Ruths educatie dat die een beurs had gekregen voor de universiteit. Ze ging naar Cornell University om rechten te studeren en kwam daar op zeventienjarige leeftijd Martin Ginsburg tegen, een Joodse medestudent, met wie ze in het huwelijk trad en twee kinderen zou krijgen. Toen haar man op 21-jarige leeftijd naar Oklahoma moest om in dienst te gaan, verhuisde ze met hem mee. Na die periode keerde het paar terug naar de Oostkust en in 1956 begon Bader Ginsburg aan een nieuwe studie aan de Harvard Law School. Er waren in dat jaar negen vrouwelijke en vijfhonderd mannelijke studenten. Na een poosje stapte ze over naar de Columbia Law School in New York, waar ze haar rechtenstudie voltooide.

Bader Ginsburg met president Jimmy Carter, 1980 (beeld: wikipedia)

Vrouwenrechten
Na haar studie werkte ze van 1959 tot 1961 als griffier voor een rechter van een districtsrechtbank in New York. Later gaf ze les aan de Rutgers University, Stanford University en de Columbia Law School. Aan die laatste instelling was ze de eerste vrouw in vaste dienst. Ook werd ze co-auteur van het eerste rechtsschool-casusboek over discriminatie op grond van geslacht. Van 1970 tot 1980 werkte ze ook als advocaat voor de American Civil Liberties Union (ACLU). In die periode won ze verscheidene rechtszaken voor het Hooggerechtshof, waaronder Frontiero vs. Richardson, waarin bepaald werd dat het Amerikaanse leger geen onderscheid mag maken tussen mannen en vrouwen. Ook was Bader Ginsburg mede-oprichter van de Women’s Rights Law Reporter, het eerste juridische tijdschrift in de VS over vrouwenrechten.

Benoeming door Clinton
In 1980 werd Ginsburg door president Jimmy Carter benoemd tot rechter van het Hof van Beroep voor het circuit van het District of Columbia in Washington D.C., waar ze werkte ze tot president Bill Clinton haar in 1993 voordroeg als rechter van het federale Hooggerechtshof. Indertijd was dit een sensatie, omdat er nog nooit een Joodse vrouw was genomineerd voor deze functie. Na hoorzittingen, die zonder grote problemen verliepen, keurde de Senaat haar voordracht goed met 97 stemmen voor een drie stemmen tegen. Na Sandra Day O’Connor, in 1981 benoemd door president Ronald Reagan, was Bader Ginsburg de tweede vrouwelijke Amerikaanse opperrechter ooit.

Op 14 juni 1993 kondigde president Clinton de nominatie van Bader Ginsburg aan (foto: wiki)


Vriendschap met Scalia
In de jaren na haar installatie groeide Bader Ginsburg uit tot een progressieve opperrechter die af en toe ook met de conservatieve opperrechters meestemde. In de VS heeft het Hooggerechtshof veel macht. Uitspraken van het Hof gelden voor het hele land en de rechters worden door de president benoemd, zij het na goedkeuring van de Senaat. Met de jaren politiseerde het Hooggerechtshof ook en kwamen progressieve en conservatieve opperrechters tegenover elkaar te staan. Binnen de instelling ontwikkelde Bader Ginsburg een sterke band en vriendschap met haar conservatieve collega Antonin Scalia, die sinds 1986 opperrechter was. Scalia geloofde erin dat rechtszaken zoveel mogelijk moesten worden getoetst aan de grondwet uit 1787 en was een ‘originalist’. Bader Ginsburg zag dat anders en citeerde graag buitenlandse en internationale wetgeving. Niettemin trokken de twee in hun vrije tijd veel samen op. Ze bezochten de opera en gingen zelfs samen op vakantie. Scalia overleed in 2016.


‘Rationele minimalist’
Bader Ginsburg zag zichzelf vooral als een rechter die voorzichtig te werk ging. Juridisch geleerde Cass Sunstein typeerde haar als een ‘rationele minimalist’, een jurist ‘die voorzichtig tracht voort te bouwen op precedenten in plaats van de Grondwet te vormen naar haar eigen visie’. Een belangrijke zaak voor Bader Ginsburg was de zaak Verenigde Staten vs. Virginia, waarin besloten moest worden of vrouwen mochten worden toegelaten tot de opleiding VMI, een prestigieuze militair geïnspireerde staatsinstelling die geen vrouwen toeliet. Volgens Ginsburg kon de staat het geslacht van een persoon niet gebruiken om vrouwen de kans te ontzeggen naar VMI te gaan. Ze overtuigde de meerderheid van het Hooggerechtshof en de zaak werd beslecht in het voordeel van de vrouw.

Onevenredig loon vrouwen
Na de zaak Ledbetter v. Goodyear liet Bader Ginsburg van zich horen. Eiser Lilly Ledbetter had een rechtszaak aangespannen tegen haar werkgever, die beweerde dat zij ten onrechte loondiscriminatie op basis van haar geslacht claimde. Ledbetter was er na een aantal jaar achtergekomen dat ze minder salaris ontving dan mannelijke collega’s die hetzelfde werk deden en eiste het achterstallige loon via de rechter terug. Volgens haar baas had ze daar eerder bij stil moeten staan en stond hij in zijn recht. In 2007 oordeelde het Hooggerechtshof dat Ledbetter geen recht had op het achterstallige loon, waarna Bader Ginsburg zich publiekelijk hard maakte voor haar zaak. Vrouwen ontdekken heel vaal te laat dat ze minder krijgen uitbetaald en daarom moeten ze eigenlijk evenveel salaris als mannen krijgen, aldus Bader Ginsburg. Onder president Barack Obama kwam er mede daarom een wet die regelt dat vrouwen via de rechter en met terugwerkende kracht, alsnog gelijkgesteld kunnen worden.

Populaire cultuur
Buiten haar werk om manifesteerde Bader Ginsburg zich met de jaren steeds vaker als een bepleieter van progressieve ideeën, een gang in Amerika gemaakt kan worden omdat de politieke en maatschappelijke mening van opperrechters bekend is. In 2013 voltrok ze als eerste opperrechter een homohuwelijk en in 2018 sprak ze zich uit voor de #MeToo-beweging. Deze en andere acties maakten haar ongekend populair bij een jong publiek. Bader Ginsburg werd omarmd door millennials en kreeg de bijnaam Notorious RBG, die refereert aan de overleden rapper Notorious BIG. In 2016 publiceerde ze haar eerste eigen boek ‘My Own Words’ en in 2018 werd er een documentairefilm over haar gemaakt (‘Notorious RBG’). Ook kwam er een speelfilm over haar uit met de titel ‘On The Basis Of Sex’ en werd er een opera gemaakt over haar vriendschap met opperrechter Scalia: ‘Ginsburg vs. Scalia’. Alle aandacht werd gewaardeerd door Bader Ginsburg, die aangaf pas met pensioen te willen gaan als president Donald Trump van het toneel zou zijn verdwenen (opperrechters worden voor het leven benoemd).

Notorious RBG (wikipedia)

Joods en juridisch
Bader Ginsburg is altijd openhartig geweest over haar Joodse achtergrond. Ze spraak graag over het belang van de Joodse traditie in haar leven en carrière, en hing de Hebreeuwse regel om ‘gerechtigheid na te streven’ aan de muren van haar werkkamers. “Ik ben een rechter, Joods geboren en opgevoed, en ben trots om Joods te zijn,” zei ze in een toespraak tot het American Jewish Committee (AJC) na haar benoeming in 1993. “De vraag naar gerechtigheid loopt door de hele Joodse geschiedenis en Joodse traditie.” Ze was niet de eerste Amerikaanse opperrechter van Joodse komaf. ‘Wetten die de onderdrukten, de armen, de eenlingen beschermen, blijkt duidelijk voort te komen uit het werk van mijn Joodse voorgangers bij het Hooggerechtshof’, schreef ze in een essay voor de AJC. ‘Het bijbelse gebod: Gerechtigheid, gerechtigheid zult gij nastreven, is een koord dat hen met elkaar verbindt’.

Gezondheidstoestand
Net als haar moeder kreeg Bader Ginsburg last van kanker. Eind jaren negentig werd bij haar huidkanker ontdekt en na een medisch traject wist ze die ziekte te overwinnen. In 2009 kwam de ziekte terug en werd ze aan een tumor in haar alvleesklier geopereerd. In beide gevallen was de opperrechter relatief weer snel op de been. Haar gezondheid verslechterde in de laatste jaren aanzienlijk. Geregeld moest Bader Ginsburg worden opgenomen in het ziekenhuis. In 2018 werden bij de juriste twee kankercellen in de longen weggehaald en ook kneusde ze twee ribben na een val. De alvleesklierkanker keerde terug en in de zomer van 2019 ging ze weer onder het mes, waarna ze weer terugkeerde bij het Hof. Eind 2019 werd ze weer met spoed opgenomen in het ziekenhuis wegens hoofdpijn en rillingen en in het voorjaar van 2020 moest ze terug naar het ziekenhuis voor een operatie aan haar galblaas. In een interview was ze openhartig over haar gezondheid:


In juli 2020 werd wederom opgenomen in het ziekenhuis, dit keer voor het schoonmaken van een galweg-stent. Ondanks dat ze daarna weer aan het werk ging, verslechterde haar gezondheid wederom. De alvleesklierkanker werd haar uiteindelijk fataal.

Strijd om opvolging
Het is nu aan de Amerikaanse president Trump om een opvolger aan te wijzen. Vorig jaar heeft hij al laten doorschemeren dat hij de conservatieve rechter Amy Barret in het Hooggerechtshof wil plaatsen zodra Bader Ginsburg gestorven zou zijn. “Ik bewaar haar voor Ginsburg,” zou Trump tegen drie betrouwbare hebben gezegd, aldus Axios. Barret is erg geliefd bij conservatieve activisten. Ze is een behoudende katholiek en heeft weinig op met de waarden en insteek van Bader Ginsburg. Tot op de dood van de populaire opperrechter waren er vier progressieve en vier conservatieve rechters. De negende, voorzitter John Roberts, staat erom bekend soms met de ene of de andere groep mee te stemmen. Met een nieuwe conservatieve rechter erbij zal die vorm worden doorbroken.

Bescheidenheid tonen
Met de presidents- en senaatsverkiezingen voor de deur, wijzen de Democraten erop dat president Trump terughoudend moet zijn in het benoemen van een nieuwe opperrechter. Het is in Amerika gebruikelijk dat opperrechters niet rond verkiezingen worden benoemd, omdat de zittende president dan te gauw over zijn graf kan regeren. Echter, in 2016 blokkeerde de Republikeinse meerderheid in de Senaat de voordracht van de progressieve Joodse rechter Merrick Garland maandenlang. Hij was door president Obama voorgedragen als opvolger van de in januari 2016 gestorven Antonin Scalia. Het lukte de Republikeinen om de benoeming te blokkeren en te rekken tot na de presidentsverkiezingen en de installatie van hun president Trump, die uiteindelijk de originalist Neil Gorsuch benoemde.

‘Geen herhaling van 2016’
De Joodse democratische senator Chuck Schumer heeft al laten doorschemeren dat er geen herhaling mag komen van 2016. “Het Amerikaanse volk zou een stem moeten hebben bij de keuze van hun volgende rechter van het Hooggerechtshof,” zei Schumer in een reactie op de dood van Bader Ginsburg. “Daarom mag deze vacature pas worden vervuld als we een nieuwe president hebben.” In 2016 gebruikte Mitch McConnel precies dezelfde woorden, maar dan rond de opvolging van Scalia Dat was voor hem de officiele reden om het proces te blokkeren en te rekken. Echter, Scalia overleed in februari van het verkiezingsjaar dan Bader Ginsburg nu. Naar verluidt vertelde zei ze in haar laatste dagen tegen kleindochter Clara Spera: “Mijn meest vurige wens is dat ik niet zal worden vervangen voordat er een nieuwe president is geïnstalleerd.” De Democraten hebben ten minste tot 1 januari 2021 geen meerderheid in de Senaat.

Update: president Trump heeft al aangegeven snel een opvolger te benoemen. Dat zal sowieso een vrouw zijn, aldus het Amerikaanse staatshoofd.


Lees ook:
Bader Ginsburg: Ik ga zo lang door als ik kan

“Ik ben de langst zittende Joodse rechter van het Hooggerechtshof, dus ik kan dat niet als reden gebruiken om aan te blijven,” grapte Bader Ginsburg. Volgens ingewijden heeft ze onlangs advies ingewonnen om door te gaan tot na 2020, wanneer de eerste termijn van president Trump afloopt. Ze is geen liefhebber van het staatshoofd.

Bader Ginsburg, te gast bij Adas Israel in Washington DC
Categorie: | | |

Home » Nieuws » Ruth Bader Ginsburg (87) overleden, Amerikaanse opperrechter van Joodse komaf