Pleidooi voor Denktank toekomst Joods Nederland
De huidige Joodse infrastructuur is niet toekomstbestendig en Joods Nederland moet zich gaan beraden op de toekomst wil het blijven voortbestaan. Daartoe zou er een Denktank moeten komen met mensen uit verschillende Joodse organisaties zoals kerkgenootschappen, sportorganisaties, onderwijsinstellingen, zorgorganisaties en Joodse financiële fondsen. Men moet samen om de tafel om voorwaarden te creëren voor een pluriforme Joodse gemeenschap. Dit alles zei oud-directeur Hans Vuijsje van het Joods Maatschappelijk werk (JMW) onlangs op zijn afscheidsreceptie in het Joods Cultureel Centrum (JCC).
Na 36 jaar voor deze Joodse zorg- en welzijnsorganisatie te hebben gewerkt nam Vuijsje onlangs officieel afscheid met een receptie en een speech. Hij trad al in september af, maar stak tot aan de receptie onder meer veel tijd in een grondig onderzoek naar de staat van georganiseerd Joods Nederland. Hij onderzocht feiten en cijfers, en interviewde achtentwintig Joodse prominenten, bestuurders en mensen met een Joodse achtergrond die verder van het georganiseerde Jodendom afstaan. In zijn toespraak wond Vuijsje er geen doekjes om: steeds meer Joodse organisaties staan onder grote druk om hun hoofd boven water te houden. Omdat de actieve Joodse gemeenschap in Nederland steeds kleiner wordt, zijn veel Joodse organisaties opgehouden te bestaan.
‘Eeuwenoude Joodse instituties moeten op de schop om Joods Nederland geschikt te maken voor nieuwe Joodse generaties. Uitgangspunt daarbij zou moeten zijn dat elke groep binnen de Joodse gemeenschap het recht heeft zijn eigen uitgangspunten en (Joods-wettelijke-halachische) criteria te bepalen’, aldus de oud-directeur. Tegelijk pleit Vuijsje voor een Joodse gemeenschap waar ieders persoonlijke positie wordt gerespecteerd en waar iedereen met zijn specifieke Joodse achtergrond serieus wordt genomen en gelijkwaardig wordt behandeld. ‘Kortom, een inclusieve, pluriforme brede Joodse gemeenschap’.
Organisaties of instellingen die het wel kunnen volhouden, moeten dit met veel kunst en vliegwerk doen. Vuijsje ziet ook dat Joodse organisaties steeds vaker worden overgenomen door niet-Joodse organisaties en -instellingen. ‘Die zijn zeer welwillend, bedoelen het goed en proberen de Joodse eigenheid van de overgenomen organisatie zo veel mogelijk in tact te houden, maar als er niet verder geïnvesteerd wordt in Joods Nederland zullen noodzakelijke voorzieningen voor Joodse vervolgingsslachtoffers en voor de tweede generatie-Joden (veelal babyboomers) één voor één ophouden te bestaan’, aldus de oud-JMW-directeur. Vuijsje ziet dit als een negatieve spiraal die doorbroken moet worden.
In de komende jaren zullen volgens Vuijsje Joodse voorzieningen steeds meer beheerst worden door de tweede generatie Joden van na 1945, veelal babyboomers die met pensioen zijn, omdat zij meer vrije tijd hebben en hun Joodse interesses kunnen gaan najagen. ‘Echter, in de jaren daarna zullen de derde en vierde generatie het moeten doen’, stelt Vuijsje, die constateert dat het deel dat ‘bewust Joods leeft’ almaar kleiner wordt. Dit komt onder andere omdat ze uit Nederland vertrekken naar Israël, Amerika en andere landen. ‘Velen van degene die niet bewust Joods leven, en geen onderdeel vormen van de georganiseerde Joodse gemeenschap, voelen zich uitgesloten. Daarbij komt dat de zogenaamde derde en vierde generatie een andere Joodse identiteit hebben. Zij worden sterk beïnvloed door algemene maatschappelijke ontwikkelingen’.
In zijn pleidooi doelt Vuijsje onder meer op antireligieuze sentimenten in de Nederlandse samenleving en die van de anti-Israël-beweging op nationaal en internationaal niveau. De oud-bestuurder stelt echter ook dat de huidige ‘Netflix-mentaliteit’ grote invloed heeft op de keuzes die de jonge Joodse generaties maken. ‘Je gebruikt een voorziening op het moment dat het jou uitkomt. Blijvende lidmaatschappen van Joodse organisaties zijn niet meer van deze tijd. Deze maatschappelijke ontwikkelingen vragen om nieuwe antwoorden’, aldus Vuijsje.
Wil Joods Nederland zich organisatorisch handhaven, dan moet er volgens hem een brug geslagen worden naar de Joden die ongebonden zijn. ‘Dit is circa tachtig procent van de Nederlanders met een Joodse achtergrond. Zij zijn niet actief, maar voelen zich veelal vanwege hun Joodse achtergrond toch Joods’. Volgens Vuijsje is hier een hele gemeenschap te winnen. Hij doet een oproep aan de huidige bestuurders en directies van Joodse organisaties om een Denktank te vormen en daarbinnen te gaan werken aan een gezamenlijke strategie voor de toekomst. Alleen dan, zo stelt hij, kan een Joodse gemeenschap tegen alle verdrukking in blijven voortbestaan. Het zijn deze bestuurders en directies die nu aan zet zijn.
De volledige lezing van Hans Vuijsje is als boekje (voor zover voorradig) of in pdf-vorm op te vragen bij JMW via jmw.amsterdam@joodswelzijn.nl
