Privacy – column David Barnouw

Het rumoer dat vorige week ontstond toen bekend werd dat het CABR-archief voorlopig dicht blijft wegens privacy laat columnist David Barnouw niet onberoerd. Namen en toenamen van foute Nederlanders werden na de oorlog in de krant gezet en kun je vaak nog via Delpher vinden. Dat heeft nooit tot problemen geleid. Het dicht houden van het CABR is wat hem betreft koudwatervrees.

Archieven waren in het verleden bijna onneembare vestingen, waar bezoekers overgeleverd waren aan de luimen van archivarissen en diens handlangers. Met onderdanig gedrag en lachen om hun flauwe grappen kwam je het verst, want zonder hun hulp kwam je nergens. Als er al inventarissen of archieftoegangen waren, bleef dat een goed bewaard geheim. Het beste was een onderwerp te kiezen wat de archivaris wel beviel, dan dacht hij als het ware wat met je mee. Maar o wee als het een item betrof waarop die archivaris zelf dacht te promoveren (dat wilde hij al veertig jaar), dan kreeg je van dat onderwerp niets te zien.

Toen archieven ook op aantallen bezoekers zouden worden afgerekend, veranderde dat en publieksvriendelijk gedrag zou de norm worden. Natuurlijk niet direct en overal, want oude gewoontes zijn moeilijk te veranderen.

Addertje

Bij eigentijds onderzoek, zeg ‘Tweede Wereldoorlog en daarna’, is er echter een addertje onder het gras: PRIVACY! Klinkt logisch, want als ik op woensdag een openbare strafrechtszitting meemaak, hoor ik van alle verdachten hun naam en toenaam. Maar als ik de volgende dag diezelfde rechtbank bel om voor mij een naam te verduidelijken, krijg ik nul op mijn rekwest: PRIVACY! In Nederland zijn wij terughoudend als het om gegevens van verdachten gaat.

Dat was na de oorlog wel anders: in alle nationale en regionale kranten las je over arrestaties van en rechtszaken tegen zogenaamde collaborateurs. Hun volle voor- en achternaam stonden in de krant èn hun woonplaats.

De archiefstukken van de naoorlogse rechtspraak (CABR, Centraal Archief Bijzondere Rechtspraak) bevonden zich meer dan dertig jaar op het ministerie van Justitie. Onderzoekers konden daar terecht en het hing van de desbetreffende ambtenaar af wat je mocht zien. Het RIOD/NIOD bezat ook een aantal van dergelijke archiefstukken en daar mocht je als alles goed ging, ook gebruik van maken. Als dat niet kon, werd je verwezen naar de omvangrijke krantenknipselcollectie, waar je wellicht je foute persoon kon vinden. Dat was geen PRIVACY-schending, want de volle naam was al gepubliceerd.

Toen de CABR-archieven overgeheveld waren naar het Nationaal Archief, was je daar afhankelijk van de studiezaalmedewerkers. Na afwijzing was geen beroep mogelijk, herinner ik mij.

KB

De Koninklijke Bibliotheek (KB) heeft de afgelopen decennia een internationale voortrekkersrol gespeeld bij de digitalisering van Nederlandse kranten en tijdschriften. Via Delpher kun je die gedigitaliseerde bestanden thuis op je computer doornemen en hoef je niet meer naar een archief af te reizen. Toen de naoorlogse kranten aan de beurt kwamen, werd in de KB gediscussieerd over de PRIVACY van foute Nederlanders. Ik heb ook een keer in zo’n discussiewerkgroep gezeten. Een overgrote meerderheid was voor openbaarheid en de KB heeft daar ook naar gehandeld.

Geen problemen

Al tien jaar lang zijn dus via Delpher veel gegevens van foute Nederlanders gewoon thuis op te zoeken en dat heeft niet tot problemen geleid. Ook niet bij de (klein)kinderen van foute Nederlanders. Toen ik een paar maanden geleden aan hun voorman Jeroen Saris vroeg of er problemen bij zijn achterban waren geweest, antwoordde hij dat dat niet het geval is.

Open die handel!

Het Nationaal Archief heeft intussen ook alle CABR-dossiers gedigitaliseerd en doorzoekbaar gemaakt en het was bedoeling dat het vanaf begin 2025 online zou komen en voor iedereen beschikbaar en doorzoekbaar zou zijn. Als iemand van twintig jaar oud in 1945 terecht staat, zou hij nu honderd zijn, net als de meerderheid van de mededaders en getuigen die in de dossiers staan. Dat slaat dus op een miniem promillage van de 425.000 Nederlanders waarvan een dossier is gemaakt. Maar ja: PRIVACY!

Koudwatervrees

Terwijl de overheid weinig of niets doet tegen internationale internetgiganten die werkelijk alles van hun klanten opslaan (PRIVACY?), is er een belachelijke koudwatervrees als het gaat om feiten die meer dan tachtig jaar oud zijn. Ik, wij en jullie, (klein)kinderen van slachtoffers en daders, onderzoekers en journalisten hebben het volste recht om de CABR-archieven zonder voorbehoud in te zien: open die handel!