Rosj Hasjana – meer dan appeltjes met honing
Het nieuwe Joodse jaar begint aanstaande zondagavond (alle Joodse feestdagen beginnen ‘s avonds) en wordt twee dagen gevierd met onder andere zeer uitgebreide diensten in de synagoge. Iedereen wenst elkaar een goed en zoet jaar, en men deelt appeltjes met honing om deze wens kracht bij te zetten. Veel mensen maken of kopen een ronde challe, als symbool van de jaarcyclus.
Op de eerste twee dagen van de Joodse maand Tisjri wordt de sjofar (ramshoorn) geblazen, vandaar dat het feest in Tora Jom T’roea heet: de dag van het schallen (van de sjofar). Het is volgens de halacha (Joodse regels voor het leven) een plicht om op Joods Nieuwjaar de sjofar te horen. De reden dat deze maand gekozen is als eerste van de Joodse kalender, is dat de traditie de eerste dag van deze maand beschouwt als het moment dat Adam en Eva werden geschapen. Een meer prozaïsche uitleg is dat 1 Tisjri het begin van jaarlijkse landbouwcyclus was – en dus van het economische jaar – in het oude Israël.
Religieus gezien maakt Rosj Hasjana deel uit van de Jamiem Nora’iem (Ontzagwekkende dagen), die lopen van Rosj Hasjana tot Jom Kippoer (Grote Verzoendag). Traditioneel geldt Eloel, de maand voorafgaand aan Rosj Hasjana, als een voorbereiding op deze belangrijke periode. Zeer vrome Joden zeggen de gehele maand ‘s ochtends vroeg selichot, gebeden om vergiffenis.
Want dat is toch de spirituele kern van de Hoge Feestdagen: diep in jezelf zoeken naar fouten die jij in het afgelopen jaar hebt gemaakt ten opzichte van andere mensen en God. Geschillen uitpraten, proberen goed te maken wat je verkeerd hebt gedaan, en uiteindelijk vergeving vragen en geven. Volgens de Joodse traditie moet je eerst de problemen die je met anderen hebt oplossen. Pas daarna kun je om vergeving vragen aan God. Het is een periode van inkeer en terugkeer (‘tesjoewa’) volgens de Joodse traditie. Dat houdt in dat je door inzicht te krijgen in jouw eigen tekortkomingen en er vergeving voor te vragen, de weg vrij maakt voor ander gedrag in het komende jaar.
Symbolisch wordt een ieder op Rosj Hasjana ingeschreven in het Boek des Levens en, afhankelijk van wat je in de tien dagen tussen Rosj Hasjana doet, wordt dit oordeel bevestigd of gewijzigd op Jom Kippoer. De zwaarte van de periode wordt nog eens onderstreept door de gewoonte om witte kleding te dragen als je naar sjoel gaat. Witte kleding is in het jodendom een ‘memento mori’: de doden worden immers in witte gewaden begraven.
Ook voor veel Joden die anders niet naar sjoel gaan, zijn de hoge feestdagen een aangrijpende spirituele ervaring. Maar uit onderzoek in 2016 bleek dat zo’n zeventig procent van de Europese Joden dat op dit moment niet meer doet. Dat is jammer, want je hoeft immers niet religieus te zijn om eerlijk naar jezelf te kijken en om je te laten louteren en daardoor met hernieuwde energie ernaar te streven een beter mens te worden.
