‘Sapristi!’ Bij de dood van Dries van Agt – column Paul Damen

Paul Damen geeft zijn mening over de vorige week overleden oud-premier Dries van Agt, die zich in zijn laatste jaren ontpopte als pro-Palestijns activist. Binnen actief Joods Nederland wordt hij door velen als antisemiet gezien, maar was dat ook zo? Sapristi! ‘Ja, Van Agt was een waardig tegenstander van hen die achter Israël staan’.

De Romeinse uitdrukking ‘de mortuis nil nisi bene’, ‘van de doden niets dan goeds’, wordt in katholieke kring wel eens olijk vertaald als ‘van de doden niets dan de benen’. Dat oubollige roomse leek de voormalige premier Dries van Agt op het lijf geschreven. De naar eigen zeggen van nature snel driftige Brabander cultiveerde het taalgebruik dat we nu als ‘Agtiaans’ kennen, door de bijbehorende beminnelijke pose ongevaarlijk lijkend: “sapristi, mijn waarde.”

Maar achter de archaïsch ogende Van Agt school een keiharde katholieke beroepspoliticus, of zoals de CDA-voorman Piet Steenkamp hem omschreef, ‘een blok beton met bloemetjes erop’. Als bourgondiër kon heel Den Haag hem gestolen worden, maar juist die blijmoedigheid irriteerde bloedserieuze politici zoals PvdA-voorman Joop den Uyl mateloos. Zij vergisten zich. Van Agt was in alles rechtlijnig. ‘Roma locuta, causa finita’ – ‘als Rome spreekt, is de kous af’, zoals hetzelfde potjeslatijn het oubollig vertaalt – het had zijn lijfspreuk kunnen zijn.

Paria’s

Want Rome sprák via Van Agt, zijn leven lang wonend op de nabij Nijmegen gelegen Heilig Landstichting, een met herdershuisjes volgeplet propagandistisch pretpark, een Palestina dat in niets leek op het zich ontwikkelende moderne Israël. De bouwpastoors zagen Joden als een creatief maar religieus achtergebleven volk. Even karikaturaal als de latere premier de Palestijnen zag: als een volk dat gered moest van Israël, van de apartheidsstaat met de Palestijnen als paria’s.

En net zoals die Palestijnen patent hebben op politiek verkeerde keuzes, zo vertoonde Van Agt zich steeds meer met radicaal-linkse gestoorden. Zijn pretpark thuis kwam in opspraak toen de terreurstaat Oman er de moskee sponsorde, Van Agt werd actief in clubs die onder andere via de recent gearresteerde Hamasfondsenwerver ‘Abou Eenarm’ te linken waren aan antisemitische terreur. Of die minstens goed praatten zoals Van Agts ‘The Rights Forum’ presteerde na de Gaza-pogrom van 7 oktober.

Had Van Agt zich beperkt tot het Rijke Roomse leven, dan had hij niet de indruk gewekt een ‘overdreven hekel aan het Joodse volk’ te hebben, zoals antisemitisme nog wel wordt omschreven. Nu wekten Van Agts uitglijers, van de voorgenomen vrijlating van de Drie van Breda tot aan de chicanes in de zaak-Aantjes of rond de oorlogsmisdadiger Menten, de indruk van Jodenhaat. Jammer, want Van Agt was zeker geen antisemiet. Zijn ‘Rights Forum’ daarentegen ging ver over de schreef met een WOB-verzoek aan universiteiten over hun contacten met Israëlische en Joodse instellingen, ofwel: hoe ‘Joods ‘besmet’ is uw alma mater.

Prediker

Zijn voormalige linkse tegenstanders zoals Anja Meulenbelt moet het verbaasd hebben dat de voorheen anti-abortuspoliticus, ‘gods eigen seksist’ die met zijn ‘ethisch reveil’ alle vrije verworvenheden teniet wilde doen, nu met hen in het pro-Palestijns kamp belandde. Van Agt kreeg op zijn negentigste de Palestijnse Grote Ster in de orde van Jeruzalem opgespeld door ‘president’ Mahmoud Abbas. Ook daar bewees de voormalige hoogleraar strafprocesrecht geen onderscheid te kunnen maken met internationaal recht en oorlogsrecht. Verwijzend naar VN-resoluties die niet bindend waren, zich kerend tegen het enige vrije land in een regio vol rechteloosheid, bleef Van Agt afwijken in zijn rechtlijnigheid

Geen vijandschap, maar eerder verbazing wekt het dan ook dat de eertijds ultraroomse jongen samen met zijn vrouw de zelfgekozen dood in ging, waar dat voor zijn Moederkerk een volslagen taboe is. Te zijner tijd zullen we wel lezen hoe hij er ondanks kerkelijke afkeuring in slaagde te worden begraven op het meest chique en dure kerkhof van het land, inderdaad, op die Heilig Landstichting.

‘Verblijd u niet, als uw vijand valt; en als hij nederstruikelt, laat uw hart zich niet verheugen’, zegt het bijbelboek Spreuken in 24:17. Het is moreel infaam zich te verheugen over de dood van een tegenstander. Maar Van Agts tragiek is wél dat hij te vaak hand in hand ging met Hamas-fans, die het ontbreekt aan moreel besef, die zelfs snoepjes uitdelen na de zoveelste pogrom. Ja, Van Agt was een tegenstander van hen die achter Israël staan. Maar een waardig tegenstander, en dat is meer dan wat er van de huidige generatie stationshal-schreeuwers gezegd kan worden.