Silvio Santos, meer dan een tv-presentator – in memoriam

In zijn woonplaats São Paulo is de Braziliaanse mediapersoonlijkheid Silvio Santos op 93-jarige leeftijd overleden. Hij was een van de meest succesvolle Joodse Brazilianen. Hij begon op radio en ging later naar televisie, waar hij uitgroeide tot een centrale figuur in de Braziliaanse mediamentwereld die het met zijn show zes decennia volhield. Santos richtte ook de Grupo Silvio Santos op, een toonaangevend conglomeraat.

Silvio Santos werd op 12 december 1930 geboren als Senor Avrabanel. Hij was de zoon van Sefardisch-Joodse immigranten uit het Ottomaanse Rijk. Zijn vader, Alberto Abravanel, werd geboren in Thessaloniki en zijn moeder in Izmir. Zijn vader was een afstammeling van Isaac Abrabanel, een 15de-eeuws Portugees-Joods staatsman. De kleine Abravanel ging naar de Escola Municipal Celestino da Silva-basisschool en liep middelbare school aan het Colégio Estadual Amaro Cavalcanti in Rio.

Parachutist

Abravanel werkte op veertienjarige leeftijd als straatverkoper Rio de Janeiro , waar hij plastic doosjes verkocht om kiezersregistratiekaarten in te bewaren. Onder de indruk van zijn stem werd hij uitgenodigd om auditie te doen voor een functie bij Radio Guanabara, maar daar stopte hij na een maand omdat hij meer geld kon verdienen als straatverkoper. Op zijn achttiende ging hij in dienst in het Braziliaanse leger, waar hij werd opgenomen in de parachutistenbrigade.

Circus

Op zijn vrije zondagen richtte de jonge Abravanel zich weer op de radio, door zich in te zetten voor de station Rádio Mauá en Rádio Tupi. Gaandeweg ging hij radio en reclames brengen op veerboten in Rio, waar hij zich tevens ging richten op de verkoop van loten. Tevens nam hij de artiestennaam Silvio Santos aan. Met zijn radiostem maakte hij indruk en daarom verhuisde hij later naar São Paulo om voor de nationale radio-omroep Rádio Nacional de São Paulo te gaan werken. Ook begon hij er andere ondernemingen, zoals een circus en een tijdschrif, en nam bij het noodlijdende bedrijf van de bekende komiek Manuel Soares de Nóbrega over.

Televisie

In 1960 tekende Santos een contract om een televisieprogramma te presenteren –Vamos Brincar de Forca – dat gevarieerd entertainment en loterijen zou brengen, en zou worden gebruikt als promotieplatform voor zijn bedrijven. Op TV Tupi en andere zenders zouden nog vele tv-shows met Santos volgen, waaronder het lang lopende Programa Silvio Santos. Indertijd was televisie ook in opkomst in Brazilië en door zijn optredens werd hij een bekend nationaal gezicht. Als mediapersoonlijkheid was hij niet van de buis te slaan.

Zakenimperium

De populaire tv-presentator richtte Santos in de jaren zeventig twee eigen zenders op: TVS en SBT, waarvoor hij consessies verwierf bij de Braziliaanse overheid. Mettertijd bouwde hij een zakenimperium uit, dat naast het mediabedrijf onder meer een cosmeticaconcern, veel onroerend goed en een eigen bank omvatte. In 2013 genereerde de Grupo Silvio Santos een jaarlijkse omzet van twee miljard dollar, zo meldde Forbes destijds. Santos werd de grootste individuele belastingbetaler van Brazilië.

Bolsonaro

Santos was niet vies van de politiek. In 1989, toen voor het eerst sinds 1960 democratische verkiezingen werden gehouden, stelde hij zich kandidaat voor het presidentschap. Dat deed hij namens de Braziliaanse Municipalistische Partij. De partij werd echter kort daarna van het stembiljet gehaald: vanwege Santos zakelijke positie mocht hij van de autoriteiten niet meedoen. In de jaren daarna schuurde Santos aan tegen de politiek en konden politici niet om hem heen. Hij invloed of steun was belangrijk. In zijn laatste jaren werd hij soms gezien met de ultra-rechtse president Jaïr Bolsonaro, maar ook de linkse Luiz Inacio Lula da Silva omarmde hem.

Ontvoerd

Zoals dat vaker gaat met grote zakenmensen stond Santos onder constante veiligheidsdruk. In Brazilie, niet het veiligste land op aarde, moest hij zelf beveiliging inhuren. In 2001 werd hij ontvoerd. Dat gebeurde nadat hij eerder zijn eigen wagen had gehad op het Carnaval van Rio de Janeiro, waar hij op meereed. De ontvoering hield het land in zijn greep – vergelijkbaar met de ontvoering van Freddy Heineken in Nederland – en duurde zeven uur.

Bankbiljetten

In zijn tvprograma Silvio Santos, een van de langstlopende televisieprogramma’s van Brazilië, leidde de entertainer spelshows die erg populair werden bij gezinnen met een laag inkomen. In de show liet hij geregeld bankbiljetten naar het publiek gooien terwijl hij riep: ‘Wie wil er geld?” Het publiek greep zich rot om de rondvliegende biljetten te vangen. De Centrale Bank van Brazilië was er niet blij mee en kwam met een boze reactie, maar het onderdeel van de show ging gewoon door.

Joods Huis

Hoewel hij het nooit openbaar maakte, doneerde Silvio Santos erg gul aan de Joodse gemeenschap van Brazilië. Ondanks dat zijn vrouw en dochters christenen waren, vertelde hij miljoenen kijkers ooit over Jom Kipoer en de redenen waarom hij als Jood vastte. In 2013 besloot hij geen zendtijd te geven aan evangelisch-christelijke programma’s. Hij legde dat als volgt uit: “Joden kunnen geen andere religie in hun huis toelaten. Daarom laat ik geen enkele religie toe bij SBT, wat een Joods huis is.”

Erfenis

‘Santos heeft er altijd een punt van gemaakt zijn Joodse roots en waarden te behouden. Hij is een symbool van trots geworden voor Joden in heel Brazilië’, aldus de Braziliaanse Israëlitische Confederatie, de overkoepelende Joodse organisatie van Brazilië, in een verklaring. ‘Zijn bijdrage gaat verder dan televisie. Zijn invloed en leiderschap zijn een belangrijke erfenis voor toekomstige generaties. Hoewel hij geen orthodoxe Jood was, stond Silvio Santos bekend om zijn wezenlijk Joodse gedrag’.

Laatste jaren

In zijn laatste levensjaren ging Silvio Santos het rustiger aan doen. Tijdens de coronapandemie moest hij stoppen met presenteren en werden er herhalingen van zijn show Programa Silvio Santos getoond. Toen het weer ging opnemen, kreeg de presentator zelf corona en verdween hij weer van de buis. In december 2020 vierde hij zijn negentigste verjaardag in privékring. Af en aan keerde hij terug in het programma, maar in 2023 was het dan toch tijd voor zijn allerlaatste tv-optreden. In april van dat jaar trad hij af als bestuurder bij SBT ten gunste van zijn dochter Patricia, maar officieel ging hij nooit met pensioen.

Dood

De gezondheid van Santos ging vanaf 18 juli 2024 plots achteruit. Toen werd hij overgebracht naar het Hospital Israelita Albert Einstein in São Paulo. Hij werd snel ontslagen, maar moest op 1 augustus opnieuw worden opgenomen in het ziekenhuis. Hij ging verder achteruit en moest van de artsen langer blijven. Ondanks optimistische berichten kwam de dood op 17 augustus toch langs. Een longontsteking werd de 93-jarige fataal. Daags na zijn overlijden treurden veel Brazilianen om de man die hen zoveel mooie momenten op tv had gebracht.

‘Leegte‘

President Lula da Silva bedankte Silvio Santos op X voor zijn verdiensten met: ‘Hij was de grootste persoonlijkheid in de geschiedenis van de Braziliaanse televisie en een van de beste communicators van het land. Zijn vertrek laat een leegte achter op de Braziliaanse televisie en markeert het einde van een tijdperk’. Silvio Santos werd op zondag begraven. Hij kreeg een Joodse begrafenis.