Voedsel voor de ziel – column Nathan Bouscher

‘Als iemand mij vraagt het Jodendom in één zin uit te leggen, antwoord ik: Houd van een ander, als van jezelf. Als iemand mij vraagt het Jodendom in één woord uit te leggen, antwoord ik: Eten.

Appeltjes met honing, latkes, vruchten en graan, hamansoren, matzes en cheesecake. Als iemand vraagt naar Joods voedsel (en vaak kosjer bedoelt) kun je dit rijtje noemen – in de volgorde van belangrijke feestdagen. Net als drank is eten onlosmakelijk verbonden met het Jodendom.

In een bekend kosjer restaurant in New York serveren ze geen kippensoep en daar krijgen ze regelmatig vragen over. Het antwoord daarop: “Wij kunnen het toch nooit zo lekker maken als jouw moeder.” Wij zijn allen gezegend met Jiddisje memmes die ons niet met trek het huis laten verlaten. Al kom je net van tafel, eten zul je. 

Samen eten is het elfde gebod. Het brengt mensen dichter bij elkaar en is meer dan alleen je buik rond eten. Niet voor niets dat het Jodendom eten zo serieus neemt. De spijswetten, kasjroet, zijn de ge- en verboden toegespitst op wat er ons lichaam inkomt. Je bent immers wat je eet. Waarom deze regels zijn zoals ze zijn is niet altijd te begrijpen, maar er onze geleerden geven veel mogelijke verklaringen. 

Veel van de spijswetten zorgen voor hygiëne: Zieke dieren mogen niet gegeten worden, bloed is onrein, schaal- en schelpdieren brengen veel gevaren met zich mee, en vlees en melk samen eten is moeilijk te verteren voor het lichaam. De spijswetten leren ons ook moraliteit: Kook een bokje niet in de melk van zijn moeder, neem geen ledematen af van een levend dier, slacht het dier met de minst mogelijke pijn. Niet zomaar alles in de mond stoppen, dwingt ons bovendien om gedisciplineerd te leven. 

In een tijd waarin industrieel voedsel hoogtij viert, is het bijzonder te noemen dat het Jodendom je laat nadenken over iedere hap die je neemt. Ieder voedingsmiddel dat je tot je neemt, moet immers voorafgaan aan een specifieke bracha, een zegening. Een bracha voor vruchten van een boom, een bracha voor wanneer iets uit de aarde komt, etcetera. Iets basaals als eten krijgt een heilige betekenis.

Een spirituele uitleg waarom mensen überhaupt voedsel tot zich moeten nemen is omdat dit als lijm dient om onze nesjomme (ziel) en ons dierlijke lichaam bij elkaar te houden. Dit blijkt ook uit het orgaan waarmee wij eten. De mond heeft drie functies die allen met verbinden te maken hebben: Eten, spreken en kussen. Eten is de energie die de ziel en het lichaam verbindt. De rabbijn en intellectueel Akiva Tatz legt dit veel dieper uit.

Als je elkaar tijdens de Grote Verzoendag een goede vast toewenst, bedoel je niet (of beter: zou je niet moeten bedoelen) de overwinning op het hongergevoel. De focus op het niet-eten deze dag is precies het tegenovergestelde van wat er beoogd wordt. Door je lichaam niet te geven wat het nodig heeft, voel en bevrijd je je nesjomme. Vasten is voedsel voor de ziel.

Ik wens u een goede vast toe!’