Wetenschapper Ido Abram (78) overleden

Wetenschapper Ido Abram is op 78-jarige leeftijd overleden. De onderzoeker, die een kenner was van de Joods-Nederlandse identiteit en onder meer de Joodse ‘schijf van vijf’ ontwikkelde, overleed maandag na een kort ziekbed. Abram was verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), waar hij in het verleden bijzonder hoogleraar Holocauststudies was. Tevens was hij wiskundedocent, onderwijsonderzoeker en educatief adviseur. Abram deed onderzoek, publiceerde stukken en gaf lezingen. Ook initieerde hij projecten en ontwierp hij educatieve programma’s. Verder heeft hij een aantal bijzondere boeken geschreven.

Indië
Isidoor Bert Hans Abram werd op 20 februari 1940 geboren in Batavia (thans Jakarta) in wat toen nog Nederlands-Indië was. Hij kreeg de roepnaam Ido. In augustus 1942 werd de tweejarige Ido samen met zijn broertje Ron (1937) en moeder Wies Abram-van Rhijn (1903-1995) geïnterneerd in het Japanse kamp Tjideng. Later, in 1944, werden ze samen met andere Joden vervoerd naar kamp Tangerang en vervolgens naar kamp Adek. Zijn vader Isidore Abram (1900-1986) werd in juni 1942 geïnterneerd in kamp Adek, dat tot februari 1944 werd gebruikt als mannenkamp. Hij werd met de andere mannen door de Japanners overgebracht naar Tjikoedapateu, het vijftiende Bataljonkamp in Bandoeng. Abram vertelde in 2014 over zijn kampherinneringen, zie onder.

Onderzoeker
Na de bevrijding vertrok de familie Abram naar Nederland, waar zij een nieuw bestaan moest opbouwen. Ido Abram ging na de middelbare school wiskunde, filosofie en algemene taalwetenschap studeren aan de UvA. Later werd hij wiskundedocent aan het Maimonides Lyceum in Amsterdam. Abram was altijd geinteresseerd in de wereld om zich heen en keek verder. Hij werd onderwijsonderzoeker aan het Kohnstamm Instituut van de UvA en educatief adviseur van APS Utrecht. In 1980 promoveerde Abram cum laude op de Joodse identiteit. Zijn proefschrift ‘Joodse traditie als permanent leren’ is alleen nog antiquarisch te verkrijgen; hetzelfde geldt voor latere herdrukken en de vertaling in het Engels.

Holocauststudies
Van 1990 tot en met 1997 was Abram bijzonder hoogleraar ‘Opvoeding na Auschwitz’ (‘educatie van de Sjoa’) aan de UvA. In deze periode ontwikkelde hij de Joodse ‘schijf van vijf’, een hulpmiddel voor mensen die op zoek zijn naar hun (mogelijke) Joodse identiteit. ‘Vijf ervaringsgebieden vormen vandaag de identiteit van de in Nederland wonende Jood: de Joodse cultuur, Israël, de Sjoa (Holocaust) / antisemitisme (Jodenhaat), iemands persoonlijke levensgeschiedenis en de Nederlandse cultuur’, schreef Abram in de schijf van vijf. Het document bevat een uitgebreide omschrijving van deze vijf elementen, zodat lezers ze konden herkennen en daarmee verder konden in hun zoektocht.

Stichting Leren
Sinds 1996 was Abram directeur van de Stichting Leren. Deze stichting heeft als doelstelling ‘het stimuleren van leerprocessen’. ‘De Stichting Leren doet dit middels onderzoek, publicaties, lezingen, workshops, adviezen, begeleiding van projecten en het ontwerpen van educatieve programma’s. Zij richt zich op de thema’s identiteit en imago, intercultureel leren en Holocaust-educatie’, zo staat op de website van de stichting te lezen, die activiteiten ontplooit en boeken publiceert. Zelf leidde Abram projecten. Recentelijk was hij projectleider van onder meer Joodse Markt aan de Gaaspstraat (1941-1943) en Spoorzoeken in de Rivierenbuurt.

80 plus Joden
Abram had verschillende boektitels op zijn naam staan. De laatste was ’80 plus Joden’, een boek dat in 2017 uitkwam. In het foto- en interviewboek wordt aandacht besteed aan Joodse Nederlanders die momenteel de tachtig gepasseerd zijn. Tijdens de boekpresentatie zei Abram: “Joden zijn gelukkig meer dan de Holocaust.” Hij hield gesprekken met de tachtigers en tekende die op tussen 2014 en 2016, met behulp van een redactie. De foto’s werden gemaakt door Elsbeth Struijk van Bergen. Het eerste exemplaar van het boek werd gepresenteerd in het Joodse ouderencentrum Beth Shalom, dat een opknapbeurt had ondergaan en tegelijkertijd heropend werd. Lees hier een kort verslag over de boeklancering en de heropening van het bejaardentehuis.

Abram had volgens ingewijden al langer een zwakkere gezondheid. Kort geleden werd er kanker bij hem ontdekt. Die ziekte is hem fataal geworden.