Rabbijn Lopes Cardozo: ‘Draai banvloek Spinoza terug’
Bijna 360 jaar nadat de bestuurders van de Portugees-Israëlitische Gemeente (PIG) de banvloek over Baruch Spinoza uitspraken, blijkt dit kerkgenootschap niet van plan deze in te trekken. In een overvol debatcentrum De Rode Hoed in Amsterdam kwamen diverse wetenschappers, filosofen en rabbijnen de ‘cherem’ die in 1656 over Spinoza – hij was toen 24 – is uitgesproken belichten tijdens het symposium De Casus Spinoza, dat door Crescas en de Universiteit van Amsterdam werd georganiseerd. De PIG heeft de afgelopen honderd jaar al vele verzoeken tot het terugdraaien van de ban, onder andere door Israëls eerste premier David Ben Goerion, naast zich neer gelegd. De huidige opperrabbijn van de PIG, Pinchas Toledano, moest een groot deel van het volle debatcentrum de Rode Hoed in Amsterdam dan ook teleurstellen. “Ik heb noch de autoriteit noch de wens om de maatregel terug te draaien”, zei Toledano. Maar de Nederlands-Portugese rabbijn Nathan Lopes Cardozo gooide de knuppel in het hoenderhok.
Met de ‘Hascamot’, het register van besluiten en reglementen van het Portugees-Joodse kerkgenootschap, voor iedereen zichtbaar open op de bladzijde van de banvloek, noemde de in Israël woonachtige Lopes Cardozo Spinoza ‘de eerste seculiere tzaddiek [rechtvaardige, red.]’. Hij betoogde dat het opheffen van de banvloek het stigma zou wegnemen dat het Jodendom dogmatisch en bekrompen is. “Men mag degene die zich uitspreekt tegen het Jodendom niet het zwijgen opleggen; dat is een teken van zwakte”. Hij kreeg bepaald geen bijval van Toledano, die het veelbesproken besluit verdedigde. Het opheffen van de banvloek zou volgens Toledano impliceren ‘dat we zijn ideeën dat God niet bestaat zouden delen en dat de Wet van Mozes niet langer relevant is”. Dat gedachtengoed zaagt volgens de opperrabbijn aan de stoelpoten van het Jodendom.
Lopes Cardozo hield tijdens zijn voordracht een portret omhoog dat zijn seculiere vader tijdens zijn onderduikperiode in de Tweede Wereldoorlog van Spinoza had gemaakt. De rabbijn, die de David Cardozo Academy in Jeruzalem leidt, is regelmatig in Amsterdam. Hij is een belangrijke inspirator voor de modern-orthodoxe Amos-sjoelgemeenschap in de hoofdstad, waar hij vaak te gast is en toespraken houdt. Veel van zijn orthodoxe collega’s beschouwen hem als een luis-in-de-pels, die regelmatig de strijd aangaat met de gevestigde orthodoxe orde. De rabbijn schuwt controversiële opvattingen niet, zoals hij tijdens dit symposium weer eens liet zien.
Foto: Rabbijn Nathan Lopes Cardozo (l) en de Portugese opperrabbijn Pinchas Toledano (r).
