Namenwand en Nederlandse Holocaust – column David Barnouw

‘Begin 2000 was ik aanwezig bij het Stockholm International Forum on the Holocaust. Als Special Guest of the Swedish Government hoefde ik niet meer te doen dan een korte presentatie te geven over herdenken en zo, net als een keur aan Holocaust-deskundigen. Maar belangrijker was de aanwezigheid van vertegenwoordigers van meer dan veertig landen, inclusief 23 staatshoofden of minister-presidenten. Wim Kok was er namens Nederland en moest genoegen nemen met een plaats op de vierde of vijfde rij bij de grote openingsceremonie. Kosten noch moeite waren gespaard en je kon je van de ene dure receptie naar de andere reppen. Centraal stond de overtuiging dat de waarheid van de Holocaust voorop stond en dat er meer onderwijs over nodig was, meer onderzoek en dat nog gesloten archieven open moesten. Een verklaring in die geest werd op Oost-Europese wijze door een ieder unaniem aangenomen. Een ieder ging tevreden naar huis na afloop van de duurste Holocaust-event dat ik ooit heb meegemaakt.

NIOD
Twee jaar later werd in Amsterdam het Centrum voor Holocaust- en Genocidestudies (CHGS) opgericht, waarbij niemand protesteerde tegen het feit dat de uniciteit van de Holocaust zo doorbroken werd. De directeur werd tevens hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en er werd een mastertraject Holocaust- en Genocidestudies opgericht. In 2010 fuseerde het CHGS met het NIOD en het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies was geboren. Van de vroegere directeur werd sindsdien weinig meer vernomen. Het NIOD verzorgt voor docenten in het voortgezet, middelbaar en hoger onderwijs kosteloos nascholingsbijeenkomsten en het NIOD is de aanjager van het European Holocaust Research Infrastructure project (EHRI). EHRI bouwt de infrastructuur om on line snel en vakkundig toegang te krijgen tot alle digitale Holocaustbronnen. En het NIOD organiseert ook elk jaar Holocaust Memorial Day. Stockholm kan tevreden zijn.

Sobibor
Buiten de wetenschap, in het publieke domein, is de Holocaust in Nederland verengd tot Auschwitz. Dat geldt natuurlijk niet alleen voor Nederland, want ‘Nooit meer Auschwitz’ is een internationale oproep. Toch zijn er meer dan 30.000 Joden vermoord in Sobibor. In Nederland is het Auschwitz Comité erin geslaagd de Holocaust te monopoliseren en de jaarlijkse Auschwitz-herdenking in januari wordt steeds groter en officiëler. Het is zo langzamerhand een kopie van de 4 mei herdenking op de Dam, maar dan zonder militairen en koninklijk huis, maar wel met steeds meer ambassadeurs. De Sinti en Roma zijn daar nu ook welkom, worden herdacht en mogen volgens aloude traditie met een ‘zigeunerorkestje’ op te treden.

Namenwand
Maar het Comité gaat verder en werpt zich ook op als hoeder van alle omgekomen Nederlanders. De beoogde wand in het Wertheimpark met namen van 102.000 Joden moet ook de namen bevatten van 8.000 verzetsstrijders, zigeuners en politieke gevangen. Wie heeft dat verzonnen? En waarom ook niet de slachtoffers van het bombardement van Rotterdam, van de vele Geallieerde bombardementen en van de Hongerwinter. En natuurlijk ook de namen van de omgekomen Nederlandse dwangarbeiders in Europa en Azië. Ik vrees dat het Wertheimpark niet groot genoeg is voor de namenwand.’