‘Afghaanse Geniza’ biedt schat aan informatie
De Nationale Bibliotheek van Israël heeft de verzameling manuscripten uit de ‘Afghaanse Geniza’ gekocht. De verzameling omvat ongeveer 250 documenten, waarvan de meeste uit de elfde eeuw stammen. Zij zijn hoogst waarschijnlijk ontdekt in een grot in het noorden van Afghanistan. De documenten zijn tien maanden geleden door de handelaar in oudheden Lenny Wolfe naar Israël gebracht.
Honderd van de manuscripten komen waarschijnlijk uit het archief van een Joodse familie die aan de Zijderoute woonde in het gebied van het huidige Afghanistan. Een deel van de documenten gaat over de handel van de familie. Sommige zijn persoonlijke brieven en er zijn ook religieuze teksten onder. Eén van de religieuze teksten is een tractaat uit Awoda Zara, één van de delen van de Misjna. Dit is het vroegste voorbeeld van een Joodse religieuze tekst in een gebied waar Perzisch werd gesproken ten oosten van Babylon.
Geen geniza
Inmiddels is bekend dat het niet om een geniza gaat – een bergplaats voor religieuze teksten die niet mogen worden weggegooid – zoals die bijvoorbeeld is gevonden in Cairo. Het gaat om het archief van een Joodse familie van handelaren, die in de stad Bamyan woonde aan de Zijderoute in het noorden van Afghanistan in de elfde eeuw. Het hoofd van de familie wordt met naam genoemd in de manuscripten. Het gaat om Abu Nassar Ben Daniel. Bamyan is ook de plaat waar de Taliban vijftien jaar geleden twee enorme Boeddhabeelden opbliezen.
Een aantal jaren later werd de verzameling manuscripten gevonden, nadat de Taliban waren verslagen. Volgens geruchten is de verzameling gevonden in een grot of in een diepe spleet in de rotsen ergens in Afghanistan, waar hij zo’n duizend jaar geleden werd verborgen.
De manuscripten zijn in veel verschillende talen geschreven: Aramees, Hebreeuws, Perzisch, Judeo-Arabisch en Judeo-Perzisch.
Persoonlijke brieven
Het belangrijkste van de Afghaanse ‘geniza’ is dat zij een schatkamer van informatie bevat over de Joodse gemeenschap in Afghanistan duizend jaar geleden. Zo valt uit de persoonlijke brieven af te leiden waar Joden woonden, wat hun beroepen waren en hoe de familiestructuur was. Zo’n 150 documenten zijn uit een latere periode, de twaalfde en begin dertiende eeuw. Ze zijn geschreven in het Perzisch en het Arabisch en hebben geen verband met de Joodse gemeenschap daar. Toch zijn ze van groot belang voor onderzoekers die de vroege Middeleeuwen in dit gebied bestuderen. De meeste van deze laatste teksten zijn geschreven door Islamitische handelaren die ook in deze streek leefden, voordat de Mongolen in het midden van de dertiende eeuw deze veroverden en grote verwoestingen aanrichtten.
Drie jaar geleden kocht de Nationale Bibliotheek 29 andere manuscripten uit de Abu Nasser Geniza, tevens van Wolfe. Nu heeft de bibliotheek nog eens honderd documenten aangeschaft. Deskundigen zijn van mening dat er nog zo’n vijfhonderd van dergelijke geschriften in handen zijn van twee handelaren in oudheden in Europa. De onderhandelingen tussen de Nationale Bibliotheek en Wolfe duurden maanden en uiteindelijk werd de aanschaf mogelijk door donaties van de William Davidson Foundation en het Chaim en Hanna Solomon Fonds. Geen van beide partijen wil zeggen hoeveel er is betaald voor de documenten.
De Nationale Bibliotheek is bezig om alle manuscripten te scannen en te digitaliseren, waarna zij alle beschikbaar zullen zijn op internet.
