Ágnes Keleti, Olympiër en Sjoa-overlevende – in memoriam

In haar woonplaats Boedapest is de oud-turnster Ágnes Keleti overleden. Ze is 103 jaar oud geworden. De voormalige sportvrouw was tevens de oudst nog levende gouden medaillewinnaar van de Olympische Spelen. Ze overleefde de Sjoa en kwam na de oorlog tot bloei onder het communistische regime, dat sport in een hoog vaandel had staan. Later emigreerde ze naar Israël. Op zeer hoge leeftijd keerde ze naar Boedapest terug.

Keleti werd op 9 januari 1921 geboren als Ágnes Klein in een Joods gezin te Boedapest. Indertijd kende Hongarije een brede, florerende Joodse gemeenschap met honderdduizenden leden. Ze begon op vierjarige leeftijd met gymnastiek en was op zestienjarige leeftijd de Hongaarse nationale kampioen gymnastiek. In de loop van haar carrière, tussen 1937 en 1956, won ze tien keer de nationale kampioenstitel.

Favoriet

Het nationalisme en antisemitisme in Hongarije waren al in de jaren dertig sterk. Mede daardoor veranderde ze haar achternaam in Keleti. Voor de Olympische Spelen van Helsinki van 1940 gold ze als een van de grote favorieten bij het turnen, maar vanwege het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog gingen de Spelen niet door en moest Keleti thuis blijven. Ook voor de Spelen van Londen 1944, die eveneens werden afgelast, was ze nog in de running.

Vervolging voorkomen

Tegelijkertijd moest Keleti overleven in het Hongarije van tijdens de Tweede Wereldoorlog, dat collaboreerde met nazi-Duitsland. Zeker vijfhonderdduizend van jaar Joodse landgenoten werden vermoord. Omdat ze Joods was moest ze in 1941 haar turnclub verlaten. Om te vervolging te voorkomen, trouwde ze met een Hongaarse turner. Keleti kocht ook een identiteitsbewijs van een christelijk meisje en ging als dienstmeisje werken in een klein dorp op het Hongaarse platteland.

Auschwitz

Haar moeder en zus doken onder. Zij werden gered dankzij Zwitserse beschermingspapieren die waren uitgegeven door diplomaat Carl Lutz en mogelijk ook door de Zweedse diplomaat Raoul Wallenberg. Haar vader en andere familieleden werden door de nazi’s naar Auschwitz afgevoerd, waar ze werden vergast. In de winter van 1944 en 1945, tijdens het beleg van Boedapest, verzamelde Keleti elke ochtend dode lichamen om ze in een massagraf te leggen.

Debuut

Na de oorlog speelde Keleti professioneel cello en hervatte ze haar turnactiviteiten. In 1946 werd ze Hongaars kampioen en later kwalificeerde ze zich voor de Olympische Zomerspelen van 1948 in Londen. Ze kon echter weer niet gaan vanwege een gescheurde enkelband. Pas in Helsinki (1952) maakte ze haar Olympische debuut. Daar lukte het om vier medailles te winnen, waaronder één gouden.

Oudste ooit

Haar grote succes kwam vier jaar later, op de Spelen van Melbourne. Daar won ze zes medailles, waaronder gouden medailles in drie van de vier individuele finales. Ze was de meest succesvolle atleet op deze Spelen. Ook werd ze als 35-jarige lde oudste vrouwelijke turnster ooit die goud won. Toen de Sovjet-Unie tijdens de Spelen Hongarije binnenviel, vroeg Keleti met 44 andere sporters politiek asiel in Australië aan, wat haar ook werd verleend.

Aliya

Kort na de Spelen van Melbourne beëindigde Keleti haar loopbaan en werd ze coach van de Australische turnsters. In 1957 emigreerde ze naar Israël, waar ze deelnam aan de Maccabiade en ze kon haar moeder en zus kon laten overkomen. Twee jaar later trouwde ze met de Hongaars-Joodse leraar lichamelijke opvoeding Robert Biro, die eveneens naar Israël gekomen was. Het echtpaar kreeg twee zonen, Daniel en Rafael.

München

In 1972 sloot Keleti zich als coach aan bij het Israëlische Olympische team in München. Ze was gelukkig niet aanwezig toen Palestijnse terroristen elf leden van de delegatie gijzelden en vermoordden. Met de jaren bleef ze doorgaan met haar werk voor de Israëlische nationale turnbond. Jarenlang gold ze in Israël als een van de sporticonen van het land.

Viraal

Keleti’s ster herrees in het tijdperk van de sociale media, toen er jaarlijks rond haar verjaardag clips circuleerden van haar optreden als jongvolwassene en haar stretch-oefeningen als hoogbejaarde op een Israëlisch strand. Ze gold als een symbool van Joodse volharding ondanks de Sjoa. Onlangs reisde ze naar Boedapest voor haar 104de verjaardag, die op 9 januari zou komen. Keleti kreeg echter longontsteking en moest dat met de dood bekopen. Ze is 103 jaar oud geworden.