CJO-voorzitter bij Kristallnachtherdenking: ‘niets doen is geen optie’
Op de jaarlijkse Kristallnachtherdenking heeft de voorzitter van het Centraal Joods Overleg (CJO) duidelijke taal gesproken over intolerantie en discriminatie van minderheden. “Niets doen is geen optie,” zei Chanan Hertzberger in de Portugees-Israëlietische synagoge in Amsterdam. Woensdagavond kwamen velen daar bijeen om stil te staan bij de Kristallnacht van 1938, de pogrom in nazi-Duitsland waarbij ruim vierhonderd Joden werden vermoord. Hertzberger wees er in zijn toespraak op dat intolerantie zich eerst uit tegen een minderheid, ‘maar daar blijft het nooit bij’.
De voorzitter van de Joodse parapluorganisatie wees op het woord Sjoa. “In modern Hebreeuws betekent dit woord ‘catastrofe’. In Bijbels Hebreeuws betekent Sjoa ‘krachtige wind’. Een orkaan. We kennen allemaal de voortekenen van een orkaan. Het begint met windvlagen die langzaam overgaan in een storm. Dieren worden onrustig, trekken weg of graven zich in. Ook mensen reageren verschillend. Ze vluchten weg, ze zoeken een veilige plek of bouwen een schuilplaats. Anderen negeren de signalen en denken: Het zal wel meevallen, zo erg kan het toch niet zijn?”
Hertzberger vertelde in zijn toespraak hoe hij als kind met zijn opa naar de Portugese synagoge ging en hoe die hem verhaaltjes vertelde over het imposante gebouw. Later realiseerde hij zich dat zijn grootvader dit deed om het kind af te leiden en er niet op zou komen om die pijnlijke vraag te stellen: “Opa, waarom zijn er zoveel lege plaatsen hier. Waar is iedereen?”
Hertzberger: “Dat veel stoelen leeg waren viel me niet op. Stoelen van mensen die er niet meer waren, die niet waren teruggekeerd. Stoelen van ambachtslieden en artsen, handelaren en diamantairs, van musici, wetenschappers, journalisten en kunstenaars. Meer dan honderdduizend Nederlandse Joden. Mannen en vrouwen, jongens en meisjes. Vermoord in de vernietigingskampen. Allemaal lege plekken in onze sjoel, in de Joodse gemeenschap, in Amsterdam, in Nederland.”
De CJO-voorzitter wees erop dat men hier bijeen was ‘omdat we hebben gezien waar het negeren van signalen toe kan leiden’. “In de nacht van 9 op 10 november 1938 werd op een verschrikkelijke manier duidelijk hoe diep de haat en het kwaad zat, hoe waanideeën gemeengoed waren geworden en hoe deze zich uitten in een verschrikkelijke pogrom, de Kristallnacht. Sommige denkbeelden die honderd jaar geleden de voedingsbodem vormden voor de destijds wijdverbreide haat zijn terug.”
Hertzberger somde op: Joden beheersen de media. Joden besturen de wereld. Joden zijn schuldig aan corona. Aan de oorlog in de Oekraïne. Aan de economische crisis en het vluchtelingenprobleem. En misschien wel de meest recente: de zogenaamde omvolkingstheorie, waarbij Joden achter een geplande omvolking van de Westerse wereld zouden zitten.”
En als de voedingsbodem terug is, dan groeit de haat, aldus Hertzberger. “Op social media, maar ook in de reguliere media. Op straat, in de stadions, op scholen en zelfs in de politiek, verpakt in quasi intellectuele praatjes of veilig weggestopt bij een jongerenvereniging. In het doorsturen van een tweet of het uitnodigen van een spreker. Soms lijkt het wel of antisemitisme opmerkingen, anti-Joodse grapjes en het gebruik van Joodse stereotypen genormaliseerd zijn.”
De huidige storm van intolerantie gaat iedereen aan, benadrukte de CJO-voorzitter. “Het veiligstellen van onze normen en waarden, van leven in vrijheid, gelijkheid en vrede, dat is een zaak van ons allemaal. Ongeacht geloof, huidskleur, geaardheid of geslacht: De storm die groeit uit intolerantie en haat treft iedereen. Niets doen is geen optie. Niets doen is geen optie, want wie zijn ogen nu sluit, moet er rekening mee houden dat wereld heel donker kan zijn als hij ze weer opent.”
Hoekstra waarschuwt
Ook minister Wopke Hoekstra (CDA) van Buitenlandse Zaken sprak op de bijeenkomst. “Onverdraagzame stemmen klinken luid, vooral omdat het aan de andere kant zo stil is,” zei hij. De politicus vertelde over de Kristallnacht van weleer, waar zeker 7.500 winkels, 1.400 synagogen en andere Joodse instellingen werden vernield. Hoekstra stond stil bij een bericht van een Britse diplomaat in Berlijn, die zag hoe het geweld werd toegejuicht en niet werd afgewezen. “In die observatie zit een les die ook vandaag relevant is. Dat je haat nooit mag tolereren, dat je nooit passief mag zijn.” Antisemitisme zit diep, kijk naar naar de beveiliging van de Snoge vanavond, aldus Hoekstra.
De minister benadrukte dat dialoog van groot belang is is om door te dringen tot mensen die er fundamenteel andere denkbeelden op nahouden en bijvoorbeeld ‘flirten met complottheorieën waarin Joden impliciet de hoofdrol spelen’. “Zoek die kennissen, vrienden, familie op, confronteer, schud wakker,” riep de minister op. “Luister naar hun zorgen, maar houd hen ook een spiegel voor. Alleen zo kunnen we haat overstemmen en het redelijke geluid terugvinden dat ik te vaak mis in ons land.”
Lees ook:
Gentse Kristallnachtherdenking blijkt fantoom-plechtigheid
In Gent zou afgelopen zondag de jaarlijkse Kristallnachtherdenking zijn bij het monument dat stilstaat bij de pogrom in nazi-Duitsland van 1938. Zou, want de aankondiging op de site van Stad Gent, dat op 6 november om elf uur in de ochtend een plechtigheid moest plaatsvinden, bleek gestoeld te zijn op lucht. Bezoekers kwamen voor niets naar het bekende kunstwerk in de vorm van een reusachtige dreidel.
