De boodschap van Auschwitz – Lody van de Kamp

Het valt kennelijk niet mee om 73 jaar na de bevrijding van Auschwitz een invulling te geven aan een zinvolle herdenking. Althans daar lijkt het hier in Amsterdam op.

De toespraak namens het Nederlands Auschwitz Commite ging, haast vanzelfsprekend, over het nog op te richten nieuwe Holocaust Namenmonument en, al even vanzelfsprekend, over het alsmaar ‘opkomend antisemitisme’. Ook onze minister-president, de heer Rutte, en daarna waarnemend burgemeester van Amsterdam, de heer van Aartsen deden een dergelijke duit in het zakje, behalve dat de laatste nog even refereerde aan de moord op de Sinti en Roma, .

Het was allemaal best indrukwekkend. Maar Auschwitz en de Sjoa, de vernietiging van het Europese Jodendom, kennen een veel bredere boodschap voor de samenleving dan ‘antisemitisme en het monument’.

Alleen lijkt het erop dat we daar in Nederland nog niet aan durven. Alles wat zich tussen 1940 en 1945 met betrekking tot Nazi-Duitsland en Auschwitz, Sobibor, Treblinka en die andere onheilsplaatsen afspeelde is van de Joden, onvergelijkbaar en niet samen te benoemen met enig ander leed dat zich op de wereld afspeelt.

Buiten onze landsgrenzen wordt de realiteit gelukkig anders beleefd. Daar durft de Joodse gemeenschap het wel aan om de boodschap van Holocaust-herdenken universeel uit te dragen.

Menachem Rosensaft werd kort na de Tweede Wereldoorlog geboren in het Displaced Persons Camp van Bergen Belsen. De hele familie van zowel zijn vader als van zijn moeder waren in de oorlogsjaren omgebracht. Zijn moeder Hadassa Bimko Rosensaft heeft samen met andere vrouwen nog in december 1944 onder het oog van de Nazi’s een groep Nederlands Joodse weeskinderen in hun barak opgenomen. In deze ‘Kinderheim-barak’ werden 149 kinderen ondanks de honger, de heersende tyfus en andere ontberingen tot aan de bevrijding op 15 april 1945 in leven gehouden. Dr Bimko ontfermde zich over de bewoners van het DP-camp totdat het eindelijk in 1950 gesloten werd. Toen kon zij, samen met haar man en de kleine Menachem, eindelijk deze hel op aarde de rug toe keren.

En wat zegt Menachem Rosensaft over het herdenken van de Sjoa? In 2015, tijdens de Herdenking ten behoeve van de “Tweede Generatie Leiderschap Missie” Conferentie in het Nationaal Holocaust Museum in Washington spreekt hij de volgende woorden uit:

“Mij was gevraagd vanavond te spreken over het onderwerp ‘Identiteit’. Onze unieke identiteit als kinderen van Joodse ouders die die oorlog hadden overleefd. Maar nu heb wij gehoord over die afschrikwekkende aanslagen die in Parijs hebben plaats gevonden met 129 doden en 350 gewonden moet ik mijn onderwerp veranderen. Wij kunnen niet alleen maar achteromkijken. Wij moeten ons richten op het heden en op de toekomst waarom wij hier nu samen zijn. Niet alleen hier in het Holocaust Museum in Washington, vanavond, maar waarom wij als ‘kinderen van’ überhaupt op deze wereld zijn.”

Menachem Rosensaft gaat verder: ”In een wereld met een IS die een volkerenmoord voltrekt tegen de Yezidi’s in Noord-Irak, met een Boko Haram in Nigeria die verantwoordelijk is voor de dood van duizenden en duizenden slachtoffers, met de vervolging van honderdduizenden Christenen en andere minderheden op talloze plaatsen in het Midden-Oosten en in Afrika zal ik niet zwijgen. Op dezelfde manier zoals wij als Joden niet zullen zwijgen over het antisemitisme kan ik niet onverschillig blijven over dat andere lijden. Wij als Joodse wereldgemeenschap begrijpen al te goed wat er gebeurt wanneer de wereld zwijgt. Deze doodscampagnes moeten eindigen.”

Zoals gezegd, dit zijn de woorden van dat kind geboren in Bergen Belsen. De zoon van een moeder die daar ter plekke al die Joodse kinderen heeft geprobeerd in leven te houden.

Lord Alf Dubs is lid van het Britse Hogerhuis. In de winter van 2015 reist hij naar Lesbos in Griekenland om met zijn eigen ogen zien hoe vreselijk de situatie is van de vluchtelingen die daar zijn aangespoeld. En dan met name de toestand van de kinderen. Alf Dubs is op dat moment inmiddels 83 jaar oud. Daarna reist hij naar Calais. Om te zien hoe de situatie is van de drieduizend vluchteling-kinderen die daar op dat moment verblijven.

Terug in het Londense Westminster dient hij in het Hogerhuis een amendement in dat betrekking heeft op Immigratie wet 2016 die op dat moment in behandeling is. Hij vraagt om toelating van drieduizend kinderen die nog steeds aan de rand van Europa op de vlucht zijn.

Lord Dubs wordt de vraag gesteld waarom hij zo betrokken is bij deze kinderen. “Ik zelf ben zo’n kind. Als kind van zeven jaar kwam ik moederziel alleen dit land binnen. Samen met zo’n tienduizend andere vluchtende kinderen vanuit Nazi-Duitsland.”

Net zoals Menachem Rosensaft toont Lord Alf Dubs dat juist wij, als Joden, nooit mogen zwijgen. Wij moeten het aandurven om wél die verbinding te leggen tussen wat het Joodse volk is aangedaan en wat er nu in de wereld om ons heen gebeurt.

Of zoals Menachem Rosensaft zijn toespraak besloot:

“Hier in deze hal van het Nationaal Holocaust Museum in Washington moeten vanavond onze gedachten de slachtoffers van al deze volkerenmoorden omvatten. Zij zijn immers slachtoffers van hetzelfde kwaad, het kwaad van fanatisme en intolerantie als wij waren. Onze toekomst, de toekomst van de mensheid, is afhankelijk van onze kennis, van ons herinneren, van de verschrikkingen die onze ouders en familie door moesten maken tijdens de Sjoa, de Holocaust. Die toekomst is afhankelijk wat wij als Joden doen met die kennis.”

Hopelijk zijn wij als Joodse gemeenschap hier in Nederland ook spoedig in staat tijdens onze herdenkingen de kracht van mensen als Menachem Rosensaft en Lord Alf Dubs in onze boodschap te laten doorklinken. Dan behoudt het herdenken zijn kracht voor de samenleving.