De haat-liefde-verhouding tussen Castro en de Joden
De overleden voormalige Cubaanse dictator Fidel Castro (90) had een haat-liefde-verhouding met de Joden van zijn land. Ook had ‘El Commandante’ een hekel aan Israël en stak hij dit geregeld niet onder stoelen of banken. Sinds de jaren vijftig kromp de Joodse gemeenschap van Cuba van circa 15.000 naar ongeveer 1.400. De meesten vluchtten naar de Verenigde Staten of Israël, iets wat Castro oogluikend toestond. Hij was deze – meestal kritische – Joden liever kwijt dan rijk. Hij nam het ook vooral op voor de socialistische Palestijnse Bevrijdingsorganisatie van Yasser Arafat, met wie hij graag op de foto ging.
Fan van Israël of niet, in 1959 stuurde Castro zijn kameraad Ramon Fernandez (de latere vice-president) naar het land om wapens te kopen voor hun strijd tegen het rechtse Batista-regime. De Israëli’s weigerden, maar verleenden de Cubanen wel kennis op het gebied van landbouw. In de jaren zestig werd het communistische regime van Castro tien jaar lang ondersteund op het gebied van het verbouwen van citrusvruchten. Echter, in hetzelfde decennium zette El Commandante enkele Joden vast die eerder naar de VS waren gevlucht en die meededen aan de mislukte Amerikaanse inval in de Varkensbaai (1962). Israël was niettemin nog in zijn vizier: het jaar daarop kondigde Castro drie dagen nationale rouw af na de dood van de Israëlische president Itzhak Ben Zvi. Het kwam hem om kritiek uit Algerije te staan, waarna hij een bezoek aan Algiers afzegde.
De liefde voor Israël bekoelde in de jaren zeventig. In 1973 beëindigde Castro prompt de relatie met het land. Hij trok zijn ambassadeur Dr. Ricardo Subirana Y Lobo terug uit Tel Aviv. De diplomaat wist ook niet waarom, zo verklaarde hij tegenover de media in Israël. Het zou 43 jaar duren voordat de diplomatieke banden weer zouden zijn hersteld. De rede van Castro voor de algemene vergadering van de Verenigde Naties, in 1979, hielp daarbij niet mee. Hij beschuldigde Israël van ‘verschrikkelijke daden tegen de Palestijnen’. De Israëlische regering diende hem van repliek door te zeggen dat Castro zich in het verkeerde kamp had geschaard en ‘vanaf nu behoort tot het kamp van de tegenstanders van vrede in het Midden-Oosten’. Indertijd had Tel Aviv al vrede gesloten met haar Arabische buurland Egypte.
Ondanks de communistische ideologie van Castro mochten Joden op Cuba hun geloof blijven belijden. Zo kregen ze meer rechten dan de katholieke kerk en kwamen er regelingen voor kosjer eten op het eiland. Dit verhinderde velen niet om het land te verlaten. Van de 14.000 Cubaanse Joden die er in 1959, na Castro’s machtsovername, woonden, zijn er slechts circa 1.400 over. Toen Castro midden jaren negentig afkondigde dat iedereen die dat wilde per bootje naar Amerika mocht vluchten, kozen ook Joden eieren voor hun geld. Ongeveer vierhonderd Cubaanse Joden bereikten tussen 1995 en 1999 het beloofde land Florida, van waaruit een aantal naar Israël door reisde. Ook gingen Joden rechtstreeks vanaf het eiland naar Israël. Deze ‘Operatie Sigaar’ zou, met toestemming van Castro, door het Jewish Agency zijn ingezet en uitgevoerd.
In 2008, nadat El Commandante op hoog bejaarde leeftijd, de fakkel overdroeg aan zijn broer Raul, bleef het stil rond zijn Joodse sentimenten. Wel maakte hij een opmerking over de naam van Rahm Emmanuel, de toen nieuwe politiek adviseur van de pas aangetreden Amerikaanse president Barack Obama. “Ik vind het een vreemde naam. Je spreekt het Spaans uit, maar ook weer niet,” aldus Castro tegen een krant. Een jaar later nam hij het op voor de Joden door het antisemitisme en Holocaust-ontkennen van de Iraanse president Mahmoed Ahmedinejad tegen de spreken. Echter, tijdens de Gaza-oorlog van 2014 was het Castro zelf die sprak over een ‘Palestijnse Holocaust’ die gepleegd zou zijn door de Israëli’s. In zijn laatste levensjaren leidde de dictator een teruggetrokken bestaan. Af en toe liet hij zich nog zien. Hij overleed afgelopen vrijdagavond, toevallig tijdens de sjabbat.
