Definities doen ertoe – column Natasha Gerson

Definities doen ertoe. Dat is te merken aan hoe moeilijk het is om ze soms te implementeren. De internationale IHRA-definitie van antisemitisme – die daarom niet eens een definitie mag heten, maar een werkdocument’ moet zijn – werd in 2016 gepresenteerd. Maar pas in december van het afgelopen jaar gingen in Nederland de laatste twee politieke partijen die twijfelden, D66 en GroenLinks, na veel gesoebat overstag om haar te onderschrijven. DENK, BIJ1, de SP en de Partij voor de Dieren hebben de definitie afgewezen, wat al zoveel zegt, dat het document daarmee al zijn dienst bewijst. 
Dat gegeven is goede reden om definities ertoe te laten doen, en vooral om jezélf bij wijze van bestendiging ervan, exact te houden aan wat je geïmplementeerd wilt zien. En om boven je eigen sentimenten te kunnen staan waar het telt.

Dat sommigen niet boven hun eigen emoties kunnen staan, zag je in het akkefietje wat enkele dagen geleden op Twitter plaatsvond, toen Jesse Klaver op zijn tweet ter gelegenheid van de herdenking van de bevrijding van Auschwitz in een koor van Pavlov-geblaf werd aangevallen. Het gebeurde toen hij twitterde over de ‘meer dan zes miljoen mensen’ die ‘omgebracht’ waren. Hij werd erop aangevallen dat hij de woorden ‘mensen’ en ‘omgebracht’ gebruikte, want volgens deze aanvallers zouden die woorden ‘Joden’ en ‘vermoord’ moeten zijn.

Tegen personen die de plank woensdag missloegen, want dat deden jullie, zeg ik: misschien meen je dat je zélf die IHRA-definitie helemaal niet nodig hebt, dat die vooral voor ánderen van nut zal zijn. Omdat jijzelf, helaas, van piepklein af aan gewend bent die nare antisemiet-of-niet quiz te moeten spelen, afwegingen te moeten maken zoals die vroeger dan thuis besproken werden? ‘Hoorde jij nou ook dattie…? Meent ie dat nou….?’ en ‘Daar kopen we niet meer, die komt er niet meer in!’ Maar pas op: teleurstellingen uit het verleden verschaffen niet altijd het gereedschap voor de toekomst.

Eksteroog
In een veranderende maatschappij, en in het voortschrijden der tijden, betekenen klunzige formuleringen en rare vragen misschien niet per se treife vlees in de kuip. Welke vooroordelen en overgevoeligheden zijn jullie zelf mettertijd parten gaan spelen? Meet je met twee maten? Misschien is dat eksteroog op je lange tenen niet meer zo gekalibreerd als het ooit was. Natuurlijk heb je genoeg van het eeuwige genivelleer of de goysplaining in dit onderwerp, maar is dat dan allemaal antisemitisme? Misschien heb je juist onlangs iets ‘in het echie’ meegemaakt waardoor je echt even aan je begripstaks zit. Neem toch ook maar kennis van die IHRA-richtlijnen, en denk er ook echt over na voor je ze toepast. want ze zijn er niet voor niets, en er is ook niet voor niets bij gezegd dat ze nog wel correct geïnterpreteerd moeten worden om er iets aan te hebben. Gaat lukken.

Maar ze zijn helemaal onontbeerlijk als je juist weinig eigen referentiekader hebt, bij gelukkige absentie van familiegeschiedenis ter zake. Prijs ze dan niet alleen aan, maar denk vooral ook na wat er precies bedoeld wordt in de summiere lemma’s. Zoek er desnoods, als een lesje, duidelijke voorbeelden bij.

Daarnaast zijn er ook definities over wat de Holocaust precies is. In Amerika en Groot-Brittannië valt zo’n beetje iedereen die in een concentratiekamp is gestorven onder de Holocaust. In Nederland houden we de definitie aan waarmee binnen de Europese holocaustresearch wordt gewerkt, zoals het Auschwitzcomite bijvoorbeeld doet: namelijk dat specifiek de Holocaust tussen de 6,2 en 6,6 miljoen zielen omvat die systematisch, met als doel hun totale uitwissing, zijn vermoord. Hetzij actief, hetzij door blootstelling aan allerlei ontberingen en op raciale gronden. En dat zijn Joden, Sinti en een deel van de Roma. Natuurlijk zijn het vooral Joden, maar aantallen zeggen soms minder dan percentages, die op hetzelfde neerkomen: decimering, vernietiging van families van baby tot bejaarde, en eeuwige teloorgang van cultuur. De Israëlische zienswijze van de Holocaust maakt formeel nog onderscheid tussen Sjoa en genocide op de Roma, maar in de praktijk van het gezamenlijke herdenkingen, zoals bij de Auschwitz-remembrance, vallen die verschillen weg.

Dus als Klaver in zijn herdenkingstweet rept over ‘meer dan zes miljoen mensen’, dan is dat gewoon geheel correct. Waarschijnlijk heeft hij het keurig opgezocht om iedereen recht te doen en zodat niemand boos of verdrietig raakt. Helaas mocht het niet zo zijn en ging Klaver, net als anderen voor hem, op het publiekelijke schavot.

Voorhoede
Ben je nabestaande en raak je op dagen als dit snel over je theewater waar je moedwillige versluiering en vermijding van het woord ‘Joden’ vermoedt? Daartegen zeg ik: laat gaan. Verdrietige uitbarstingen vergezeld van online opsommingen, doden ‘die toch heus Joods waren, mijnheer’, waar je ook nog eens door anderen toe bent opgezweept, zijn zinloos. Het leidt alleen tot wrevelige reacties als ‘wat je ook zegt, het is ook nooit goed’ en iedereen die het goed meent, ook jij, blijft met een rotgevoel zitten waardoor je de doden niet eens recht hebt gedaan.

Ben je géén nabestaande en heb je dus helemaal géén excuus om door emoties overmand te raken, maar behoor je, bijvoorbeeld hè, als vertegenwoordiger van een organisatie naar eigen zeggen tot ‘de voorhoede’ van Joods Nederland, zorg dan eerst dat je je eigen definities op orde hebt. Reduceer het getal niet door ineens homoseksuelen ook onder ‘de zes miljoen’ te scharen. Ga niet op je kunstmatig gekwetste toon spijkers op laag water zoeken zonder consultatie en overdenking van de IHRA. Dan hoef je ook niet te vallen over dingen als ‘omgebracht’  (een provinciale frasering die respect aanduidt voor slachtoffers) in plaats van ‘vermoord’ (Randstedelijk benoemen). Dat is namelijk niet alleen beschamend maar enorm contraproductief.

Punt vier van het IHRA-handleiding over Holocaust-reductie en distorsie moet er helemaal echt even bij gepakt worden, als je vervolgens géén onbehagen voelt bij de ogenschijnlijk fraai-krachtige statement van die ándere partijleider: ‘Vandaag is het 76 jaar geleden dat Auschwitz werd bevrijd. Een einde aan de verschrikkelijke brute moorden. FVD herdenkt de slachtoffers. We staan stil bij de plicht om de Joodse gemeenschappen in ons lang altijd te beschermen, opdat dit nooit meer kan gebeuren’.

Brute moorden, tja, die komen altijd en overal voor. Hadden deze moorden ook daders? Is het benoemen van de Holocaust en alle implicaties, zoals massaliteit en gaskamers, binnen de definitie daarvan, een probleem voor deze partij? Wordt het IHRA-directief nog wel onderschreven? En dan die ‘Joodse gemeenschappen’ die hier pontificaal buiten het collectieve ‘wij’ geplaatst worden, ‘ge-othered’, zoals dat tegenwoordig heet? Brrr…

Beste lezers. Ik weet niet hoe het met u zit, maar ik voel me hier niet veiliger door.

Lees ook:
Lockdown met nesjomme als tegengif – column Natasha Gerson
‘En op de vijfde avond van Chanoeka, verscheen de minister-president in beeld om de bevolking plechtig toe te spreken. Het was al een wonderlijke dag met een licht apocalyptische ondertoon geweest, met mopperende rijen voor drankwinkel en coffeeshop, en lege schappen in de Appie omdat de boeren weer eens ‘verworpenen der aarde’ gingen uithangen op hun trekkers van een paar ton…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.