Excuses Rijssen-Holten voor kwalijke rol in Sjoa

De Overijsselse gemeente Rijssen-Holten heeft excuses aangeboden voor haar handelen in de bange jaren ’40-’45. Indertijd gaf de burgemeester zijn Joodse inwoners aan, die zo hun dood tegemoet gingen. De straat die naar hem is vernoemd, blijft echter gewoon bestaan. “Herstellen kunnen wij dit [het handelen in de oorlog, red] niet, maar erkennen wel. We willen recht doen aan hen die dit overkwam,” aldus opvolger Jurgen van Houdt (ChristenUnie).

In de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan honderd Joodse Rijssenaren vermoord. Dat was bekend, maar minder wist men nog zeker over het handelen van het gemeentelijk apparaat van destijds. Twee jaar na het baanbrekende onderzoek van Pointer uit 2020, liet de gemeente onderzoek doen naar dat verleden. Dit jaar kwam daarover uitsluitsel: in de bange jaren ’40-’45 werkte de gemeente opzettelijk mee aan het vervolgen en aangeven van Joden.

Lijst

Uit het onderzoek kwam vooral de kwalijke rol van burgervader Wijnand Zeeuw naar voren. Zo stelde hij een lijst op met 135 namen in opdracht van de bezetter. Toen er een naam ontbrak, stuurde hij ook de aanvullingen op, aldus de Twentse krant Tubantia. Daarnaast plaatste hij een opsporingsbericht om een ondergedoken gezin te vinden. Dit werd een van de Rijssense families, de Joodse familie Spanjar, fataal.

Welgemeende excuses

Huidig burgemeester Van Houdt zegt: “De gemeenten Rijssen en Holten en hun burgemeesters zijn in deze periode er niet voor alle inwoners geweest, niet tijdens de bezetting, en ook niet bij terugkeer. Wij bieden onze welgemeende excuses aan.” In de komende maanden rond de festiviteiten van tachtig jaar bevrijding zal Van Houdt de excuses nog verschillende malen uitspreken.

De Lange

Een van de getroffen gezinnen uit Rijssen is de familie De Lange. Een van de overlevenden was Ies de Lange, die Auschwitz doorstond en na de oorlog een dochter kreeg, Eva. Zij was bij de plechtigheid aanwezig en vertelde aan de krant geëmotioneerd te zijn. “Ik ben de enige die de naam De Lange nog draagt. In mij is die oorlog nog altijd aanwezig en ik ben me ervan bewust nu er weer zoveel oorlogen om ons heen zijn, wat dit betekent voor de overlevenden en de generaties nadien.”

Burgemeester kon door

Oorlogsburgemeester Zeeuw bleef tot 1944 in het ambt. Hij werd door de nazi’s ontslagen omdat hij weigerde de laatste Joodse bewoners van zijn gemeente op te pakken. Na de oorlog werd hij opnieuw burgemeester. Hij bleef dat tot 1957. Hij heeft zich nooit verontschuldigd bij de Joodse gemeenschap. Ook werd hij niet vervolgd, zijn handelen niet als belastend genoeg gezien werd. Zeeuw kreeg een straat naar zich vernoemd. Die straatnaam blijft bestaan.