Van der Plas: ‘Ik hoop dat mensen leren van het verleden’

Caroline van der Plas is zondag te gast bij Chanoeka op de Dam om daar het kaarsje in de chanoekia aan te steken. De voorvrouw van de BoerBurgerBeweging (BBB) vecht vanuit de Tweede Kamer voor Joden in Nederland, zo is bekend. Maar wat beweegt haar daartoe? Aan Jonet.nl gaf ze een openhartig interview. “Het adagium ‘Dat nooit meer’ hoort bij mijn morele kompas.”

In de woonkamer van Caroline van der Plas staat de kerstboom klaar en zijn de lichtjes al aan. Het kerstreces is begonnen en ze is thuis, in Deventer. Ze neemt plaats aan de eethoek. “Vind je het erg als ik rook?” Nee, dat is geen probleem. Ze steekt een sigaretje aan, en ademt in en uit. Op 29 december steekt ze iets heel anders aan: een kaars in de chanoekia op de Dam. Een paar maanden terug werd Van der Plas gevraagd voor Chanoeka op de Dam. “Ik heb meteen ja gezegd om te laten zien dat wij de Joodse gemeenschap steunen. Ook vind ik het heel belangrijk om te laten zien dat je niet bang hoeft te zijn om jezelf voor die gemeenschap uit te spreken.”

“Je zou ook kunnen zeggen: doe maar niet, want dan ontstaat er weer zoveel gedoe en krijg je kritiek of je wordt bedreigd,” legt Van der Plas uit. “Maar daar moet je juist niet aan toegeven, want daar is het vroeger [in de jaren dertig, red.] mee begonnen, met ‘laten we maar niks doen of niets zeggen’. En ik vind het juist van belang om dit wel te doen. Ik laat me op de Dam zien en ik spreek me uit om steun te geven. Als je dat niet doet, dan wordt het een soort van stilzwijgend akkoord gaan. Ik kan me ook voorstellen dat het voor Joden in Nederland belangrijk is dat ik dat doe vanuit mijn positie. En ja, de mensen kennen je toch.”

Moreel kompas

De beveiliging is zondag op de Dam extra hoog, iets wat Van der Plas ‘waanzinnig vindt dat dat moet’. Ze is zich ervan bewust dat bij vrijwel alle bijeenkomsten in Joods Nederland beveiliging aanwezig is. “Ik vind dat gewoon onvoorstelbaar, zeker in een land als Nederland. Juist hier, in een land van tolerantie en in gesprek gaan met elkaar, zou dat niet moeten. Ik vind het dus heftig dat het zo moet.” Van der Plas waardeert het dat de politie komt, ‘maar het is natuurlijk de wereld op zijn kop’.

Voor de BBB-voorvrouw geldt nog altijd het adagium: ‘Dat nooit meer’. Die zin is onderdeel van haar morele kompas. Ook ziet ze anno 2024 vergelijkingen met de jaren dertig van de twintigste eeuw. Maakt ze dan geen Godwin? “Nee. Ik het vind juist heel belangrijk om die voorbeelden te noemen. Ik stel in debatten vaak de vraag: weten we nog wat er toen gebeurd is? En weten we hoe het tóen allemaal begonnen is?” Ze beseft zich goed dat antisemitisme meer dan tweeduizend jaar oud is. “Maar het heeft in de jaren dertig in een moderne maatschappij wortel geschoten.”

In de Kamer

Van der Plas neemt de bange jaren ’40-’45 eveneens als moreel kompas. “In Nederland waren mensen ook indirect of direct bij de jodenvervolging betrokken.. Natuurlijk moet je het in proporties zien, want veel Nederlanders waren bang dat hen hetzelfde zou overkomen als de Joden als zij hen hielpen, en veel mensen hadden het moeilijk. Veel mensen kozen er uit zelfbescherming voor om dan toch maar te zwijgen. Begrijpelijk dat mensen bang waren, maar het is totaal bizar, zeker als zoiets nu zou gebeuren.” Dat idee vormt de kern van wat Van der Plas op de Joodse dossiers in de Tweede Kamer drijft.

Toen BBB in 2021 in de Kamer kwam, was Van der Plas als eenpersoonsfractie al vroeg strijdbaar voor de Joden. De partij had in het eerste verkiezingsprogramma ook een aparte paragraaf besteed aan antisemitisme. “Vanaf het begin dat wij in de Tweede kamer zitten hebben wij Jodenhaat geadresseerd. In mei is was er een antisemitisme-debat in de Kamer,omdat wij dat als apart debat hebben aangevraagd. Eerder viel het onderwerp onder het algemene debat voor Justitie en Veiligheid. Zo’n debat zou er elk jaar moeten zijn, zolang het nodig is.”

Sjoa-educatie

Maar waar komt die strijdbaarheid voor Joods Nederland bij de politica dan precies vandaan? “Wij leerden op school [in de jaren zeventig en tachtig, red.] echt veel over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust. Later heb ik me er ook in verdiept, dankzij de vele documentaires en films die rond 4 mei werden uitgezonden. Al die informatie heeft mij altijd enorm aangegrepen. Mensen werden afgevoerd en afgeslacht, alleen maar omdat ze Joods waren. Waanzinnig.”

In de jeugd van Van der Plas was het normaal om Holocaust-educatie op school te krijgen. Die geschiedenisles zit als een soort chip in haar hoofd. “Je moet je geschiedenis kennen om alles wat er gebeurd is te begrijpen en op hoe dat invloed heeft op hoe wij nu leven, wonen en werken. Ik vind het raar dat wat er slechts tachtig jaar geleden gebeurd is, nu vaak ter zijde wordt geschoven. Dat is juist een wezenlijke periode in ons bestaan. Het gebeurde in onze eigen straten. Het is raar dat we niet meer echt over de oorlog leren en dat de bezettingsjaren in lesprogramma’s worden samengevoegd met allerlei andere oorlogen. Je móet die Tweede Wereldoorlog en Sjoa daarvan loskoppelen.”

Van der Plas begrijpt ook niet dat er mensen zijn die Nederlandse Joden en Israël op een hoop vegen. “Israël is politiek van nu. Maar de Joden hier kunnen daar niets aan doen en ik weet dat veel Joden ook kritisch kijken naar het handelen van Netanyahu. Dat wat de Joden in Europa in de jaren dertig en veertig hebben meegemaakt, koppel ik echter los van wat er nu gebeurt. En ik kijk naar het trauma dat Joden nog steeds doorgeven. Velen worden opgevoed om bang te zijn en dat vind ik ook heel erg.”

Joodse dossiers

In het voorjaar formeerde Van der Plas’ BBB samen met de PVV, NSC en VVD een kabinet dat ruim baan geeft aan de Joodse dossiers [antisemitisme, veiligheid, Sjoa-educatie, etc. red.]. In zowel het regeerprogram als het coalitieakkoord zijn daar speciale paragrafen met voornemens voor opgenomen. Dat was nog nooit zo uitgebreid. Volgens Van der Plas is het een van de thema’s die de vier partijen echt bindt. “Antisemitisme is voor ons allemaal heel belangrijk. We elkaar ook goed in beleid voor ondernemers, het sterk houden van Europa qua defensie en het voeren van een selectiever migratiebeleid, maar op dit punt hebben we geen discussie gehad.”

De discussies tussen de vier coalitiepartijen vinden op deze dossiers vooral over Israël plaats. Dat gebeurt in de Kamerdebatten, legt Van der Plas uit. “De PVV steunt Netanyahu voluit, maar wij zijn wel wat kritischer over wat er gebeurt in Gaza en op de West Bank. Over Israël hebben we overigens in de coalitieonderhandelingen weinig discussie of breekpunten gehad.” BBB vindt niet dat Israël ‘ten kosten van alles’ moet worden gesteund. “Wij zijn bijvoorbeeld tegen het nederzettingenbeleid. Dat moet echt stoppen.”

‘Genocide’

Van der Plas kijkt nadrukkelijk naar wat er op 7 oktober vorig jaar is gebeurd. “Hamas heeft meer dan twaalfhonderd mensen vermoord en dan alleen omdat ze Joods zijn of volgens hen zouden zijn. Dit had dus niks met een oorlogshandeling te maken. Het was gericht op: wij gaan Joden vermoorden. Dat ging van baby’s tot aan oude mensen. Kleine kinderen zijn in de kinderwagen in de fik gestoken, en dat alleen omdat ze Joods waren. Die terroristen zijn daarin zwaar gehersenspoeld.”

Het feit dat er nu nog steeds gegijzelden vast zitten, zit Van der Plas dwars. “Hamas kan gewoon de deuren open zetten en ze vrij laten. Maar ze kiezen er bewust voor dat niet te doen.”  Ze betreurt de vele doden in Gaza, onder wie kinderen. “Elke dode in elke oorlog is er één te veel, maar wel durf ik te twijfelen aan de cijfers van Hamas.” Pleegt Israël dan ‘genocide’? “De VN heeft aangegeven dat het geen genocide is, maar dat het wel tot genocide kan leiden. Daar houd ik aan vast. En kijk: Israël is er niet op uit om het hele Palestijnse volk uit te roeien. Wat er met de Bosnische moslims is gebeurd, in 1995, dat is pas een genocide.”

Staakt-het-vuren

Niettemin gaat de oorlog tegen Hamas nog steeds door en dat laat Nederland niet onberoerd. In aanloop naar het kerstreces kondigde de VVD in de Tweede Kamer bij monde van Kamerlid Eric van der Burg aan dat de partij meer Nederlandse maatregelen tegen Israël wil om een staakt-het-vuren af te dwingen. Van der Plas was verbaasd, maar ergens ook weer niet. “Eric van der Burg zit duidelijk op de linkervleugel van de VVD en die staat haaks op de rechtervleugel van die partij. Die tweedeling tussen uitersten, daar heeft die partij vaker last van.”

Breekt de VVD met het kabinetsbeleid? Niet helemaal, legt Van der Plas uit. “Wij hebben een coalitieakkoord op hoofdlijnen gemaakt en er is een regeerprogramma. Alles wat daarin vaststaat, daar moeten de coalitiepartijen zich aan houden. Wat Van der Burg heeft gezegd, staat niet op papier en dus heeft hij de ruimte om dit te doen. Maar kijk, bij BBB stemmen wij dit soort dingen af binnen de fractie.” Doet de VVD dat niet? “Ik weet niet of Dilan Yesilgöz [fractievoorzitter VVD, red.] het wel in de hand heeft. Ik denk dat ze worstelt met die uitgesproken flanken in de VVD.”

Vermommingsverbod

In de Nederlandse straten werd ook dit jaar From the river to the sea, Palestine will be free geschreeuwd. Van der Plas ergert zich er aan omdat de leus oproept om alle Joden uit het gebied dat Israël is, weg te jagen. Ze heeft zich ook gestoord aan de pro-Palestijnse acties en bezettingen, en dan met name aan gezichtsbedekking. In de Kamer eiste ze een verbod op vermommingen tijdens demonstraties, maar dat kwam er niet. “Die lui lachen zich helemaal dood om ons. Niet te geloven. Zo’n verbod kan er juist voor zorgen dat bijvoorbeeld vernielers beter opspoorbaar zijn.”

Het kabinet zegde een onderzoek over een verbod toe. Dat moet tegen de zomer klaar zijn. BBB hoopt op een goede uitkomst. “Volgens mij hebben we al wetten die zeggen dat je niet met een motorhelm of gezichtsbedekking een tankstation in mag lopen en ook in andere publieke ruimten, zoals in het openbaar vervoer, het onderwijs, de zorg en in overheidsgebouwen is gezichtsbedekking verboden. Zo’n verbod is er dus al. Wij zullen dat debat dan heel stevig in gaan.”

Waarom zijn mensen zo voorzichtig over een verbod? “Het is niet zo dat mensen met gezichtsbedekkingen alle Joden willen vernietigen, want zo zwart-wit is het niet, maar ze kunnen toch gewoon met open vizier demonstreren? En als je bang bent dat je misschien wordt ontslagen omdat je wordt herkend, dan ga je toch niet naar die demonstratie? Niemand dwingt jou om te gaan.”

Paspoort afnemen

Het kabinet Schoof kwam in de weken na de klopjacht op Joden en Israëli’s van 7 en 8 november met een vergaand pakket aan maatregelen om Joden te beschermen en antisemitisme tegen te gaan. Sceptici zeggen dat al die maatregelen niet gaan gebeuren. “Waarom niet? Als het nodig is om daar wetten voor te veranderen, dan moeten we dat doen. Het is onze taak als Kamer om er scherp op te letten dat de maatregelen door het kabinet worden uitgevoerd.”

Er kwam kritiek op het plan om daders hun Nederlandse nationaliteit te ontnemen. “Premier Schoof heeft uitgelegd dat het eventueel afnemen van de Nederlandse nationaliteit alleen zal gaan om mensen die met hun acties een terroristisch oogmerk hebben. Als je zegt ‘rotjoden’, dan is het niet zo dat je Nederlandse nationaliteit wordt afgepakt. Ook moet er worden getoetst aan bestaande wetten en moet de Raad van State er wat van vinden. En dáárna zijn ook nog de Tweede en Eerste Kamer aan zet. Je wordt dus niet zomaar je Nederlandse nationaliteit afgepakt.” Ze benadrukt dat er al wetten om tegen raddraaiers op te treden. “Wat mij betreft moeten die strenger worden. De nationaliteit ontnemen hoort daar wat mij betreft niet bij, zolang er geen terroristische motieven zijn.”

Trekker op de Dam

Op de vensterbank van Van der Plas staat een miniatuurversie van de trekker waarmee ze daags na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 naar Binnenhof kwam rijden. Komt ze zondag ook in een trekker de Dam opgerold? Ze lacht. “Ik denk dat alle politiemensen en veiligheidspersonen helemaal gek worden als ik dat zou doen, dus dat doen we maar niet. Ik kom voor de mensen en niet om aan verkiezingscampagne te doen. Zonder trekker steek ik het kaarsje aan. Ik verwacht een heel mooie bijeenkomst en hoop ook dat de burgemeester van Amsterdam iets heeft geleerd qua veiligheid.”

Tot slot gaan we terug naar het begin: op 22 november 2023 behaalden vier pro-Joodse partijen een ruime meerderheid en dit jaar formeerden ze een pro-Joods kabinet. Was de verkiezingsuitslag de best denkbare voor Joods Nederland? “Ja, blijkbaar. Het is echter griezelig om te zien dat andere partijen [op links, red.] zich niet of nauwelijks durven uit te uitspreken. Dat moet je juist wel doen en ook blijven doen. Ik hoop echt dat mensen iets hebben geleerd van de geschiedenis.”