Gedenkplaat voor Vlooienburg is een feit

Na decennia van inzet en moeite is hij er dan toch: een gedenkplaat voor Vlooienburg, een voormalige buurt in het centrum van Amsterdam waar ooit veel Joden woonden. Na de oorlog moest de wijk plaatsmaken voor het nieuwe stadhuis en operagebouw, de Stopera. Op de stoep voor de kolos ligt nu een plaquette die herinnerd aan wat er ooit was en wie er ooit heeft gewoond. Het doet de vermoorde Joden van toen en hun nabestaanden veel eer aan.

Ongeveer dertig jaar geleden nam de Duitser Randolf Wörner het eerste initiatief tot een gedenkteken. Dat zou er moeten komen voor de 393 kinderen van Vlooienburg die zijn afgevoerd en vermoord. Het plan werd ruim zeventien jaar geleden afgewezen. Wörner overleed begin dit jaar. Anita Mizrahi en oud-gemeenteraadslid Gonny van Oudenallen van wijkcentrum d’Oude Stadt ontdekten ook dat er geen gedenkteken is voor de vermoorde Joodse bewoners van Vlooienburg. Ook zij gingen aan de slag. Ze kregen het voor elkaar.

Tegen RTV NH zegt Wörners dochter Lisa er trots op te zijn dat het de twee dames is gelukt wat haar vader niet kon volbrengen. “Mijn vader is hier gekomen als Duitser, en Duitsers na de Tweede Wereldoorlog hebben toch een soort schuld met zich meegedragen. En dat heeft meegespeeld, dat hij het belangrijk vond dat mensen weten wat zich hier heeft afgespeeld en dat hier een gedenkteken voor is.” Op de plaquette staat uitleg over Vlooienburg, haar vermoordde bewoners en is het voormalige stratenpatroon te zien.

De wijk Vlooienburg werd in de zeventiende eeuw op een kunstmatig eiland gebouwd aan de oostkant van Amsterdam. Met de jaren vestigden zich hier veel Joden met een kleine beurs, voornamelijk Asjkenazische Joden. Er ontstonden allerlei handeltjes van sjacheraars en het Jiddisj vierde er hoogtij. Ook het Waterlooplein was een plek voor Joodse handelaren en straatventers. Voor de bange jaren ’40-’45 was Vlooienburg een levendige volkswijk met cafés, scholen en winkels, maar na de Sjoa was daar niets meer van over.

De buurt stond vol met leeggeroofde panden die zo goed als onbewoonbaar waren. Langzaamaan ontstond een verkrotte spookwijk middenin de binnenstad. De gemeente Amsterdam was op zoek naar een vervangende locatie voor het stadhuis op de Oudezijds Voorburgwal, dat in de jaren zeventig te krap en onwerkbaar werd. Tevens werd al jaren gezocht naar een plek voor een nieuw te bouwen operahuis. De beleidsmakers lieten hun oog vielen op Vlooienburg, wat begin jaren tachtig naar de vlakte ging om plaats te maken voor het Stopera-complex. Dat werd tussen 1986 en 1988 in gebruik genomen.

Lees ook:
De verdwenen woonwijk van het Waterlooplein
In het Stadsarchief is de tentoonstelling Rapenburgerstraat 1940-1945 te zien, over het lot van de vroegere bewoners van deze straat. De Rapenburgerstraat maakte deel uit van de oude Amsterdamse Jodenbuurt, het Waterlooplein was daar het middelpunt van. Op de plek waar nu de Stopera staat bevond zich ooit een complete woonwijk met een paar duizend inwoners. Eeuwenlang stonden hier woonhuizen, winkels, scholen en cafés.