Grishaver’s laatste speech op de Holocaustherdenking

Tijdens de Nationale Holocaustherdenking is stilgestaan bij de Joden, Sinti en Roma die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Voor het eerst sprak premier Dick Schoof en voor het laatst sprak voorzitter Jacques Grishaver van het Nederlands Auschwitz Comité (NAC). Na 27 jaar en vele redes houdt hij het voor gezien als voorzitter. In Nieuwsuur liet hij weten zich zorgen te maken over het opkomende antisemitisme.

Net als ieder jaar op de laatste zondag van januari, kwamen vanochtend bestuurders en burgers samen in het Amsterdamse Wertheimpark. Bij het monument Nooit Meer Auschwitz, van wijlen kunstenaar Jan Wolkers, legden ze kransen neer, hielden ze toespraken en speelden ze muziek. Onder meer Herman van Veen zong. De NOS was er live bij en interviewde onder meer rabbijn Lody van de Kamp en bruggenbouwer Jaïr Stranders.

Woorden

Een van de sprekers was voorzitter Jacques Grishaver van het NAC. Hij was er ook als kind van de Sjoa en ‘getuige van een geschiedenis die nooit vergeten mag worden’. Hij verwees naar oorlog, geweld en het verlies van levens anno 2025. “Bedenk wel: de Holocaust begon niet met gaskamers of massagraven. Het begon met woorden, het normaliseren van uitsluiting, met haatdragende retoriek, met het langzaam uithollen van menselijke waardigheid.”

Oude man

“We weten nu dat de kleinste vonken van intolerantie kunnen uitgroeien tot het allergrootste vuur,” aldus Grishaver, die het even moeilijk kreeg toen hij over zijn eigen familie sprak. Hij verwees naar de meer dan 103.000 Joden, Sinti en Roma uit Nederland die zijn vermoord en op het namenmonument te vinden zijn. “Ik ben inmiddels een oude man. Het gekke aan ouder worden is, dat je niet veel meer hebt om naar uit te kijken, maar des te meer terug denkt aan wat er was.”

Gered

Steeds vaker denkt Grishaver aan zijn grootouders, die besloten zich op te offeren om hem en zijn ouders te redden. “Hun moed en liefde hebben mij een toekomst gegeven, maar hun verlies heeft diepe lidtekens achtergelaten.” Grishaver is een van de weinige Joodse kinderen die na de oorlog hun ouders in de armen kon sluiten. “‘Nooit meer Auschwitz’ is meer dan een herdenkingskreet, maar een opdracht, een belofte dat we waakzaam blijven.”

Blijven werken

Antisemitisme en haat zijn geen spookbeelden uit het verleden; ze zijn vandaag de dag springlevend, aldus Grishaver, door het opleven van Jodenhaat wereldwijd. Het NAC zal blijven werken aan het levend houden van de herinnering, het doen aan Sjoa-onderwijs en het bouwen van bruggen. “Hoe zwaar het verleden ook weegt, wij geloven in een toekomst waarin respect, rechtvaardigheid en medemenselijkheid de norm zijn. Vandaag herdenken we, morgen blijven we strijden, met en zonder mij.”

Nieuwsuur

Aan Nieuwsuur gaf Grishaver een interview dat op zondagavond uitgezonden werd. Na 27 jaar als voorzitter ziet hij het drukker worden rond Auschwitz en ook ziet hij steeds meer schoolklassen naar het Holocaust Namenmonument komen. Toch knaagt er iets. De kennis van de Sjoa neemt namelijk af en het antisemitisme neemt alsmaar toe. “Het is bedroevend dat je nu weer in een tijd leeft waarin er volop antisemitisme wordt bedreven en dat er wordt gescholen.” Hij vindt het betreurenswaardig dat Joden weg willen uit Nederland of hun kippa niet meer op willen doen in het openbaar.

Debuut

Terug naar de Holocaustherdenking, waar onder meer toespraken waren van overlevenden, nabestaanden en premier Dick Schoof. Voor hem was het een debuut. “Laat ons niet het leed van de Holocaust opwegen tegen het leed van nu. Dat doet recht aan niemand,” zei Schoof. “Antisemitisme is nog altijd niet weg. Het lijkt meer aanwezig te worden. Zichtbaarder, tastbaarder. Ook hier in Amsterdam, de stad die wordt gestempeld door Joodse inwoners en hun tradities. Die moeten zichtbaar blijven. Haat mag nooit winnen.”

Tachtig jaar

Het is dit jaar tachtig jaar geleden dat vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau voor de Sovjets werd bevrijd. Het kamp staat symbool voor de zes miljoen Joden, 500.000 Sinti en Roma en vele anderen die door de nazi’s werden vermoord om wie ze waren. In Nederland wordt sinds 1993 de Nationale Holocaust Herdenking gehouden in het Wertheimpark. In 2005 werd 27 januari – de bevrijdingsdag van Auschwitz – voor de VN uitgeroepen tot International Holocaust Memorial Day.