Het Jeruzalem-syndroom – column Max Moszkowicz

Het Jeruzalem-syndroom is een stoornis die kan ontstaan bij mensen die de Israëlische hoofdstad hebben bezocht. Columnist Max Moszkowicz ontdekte deze ziekte toen hij voor een tv-programma werkte. Maar hoe werkt dat in de praktijk?

Wellicht ooit van het Jeruzalem-syndroom gehoord? Waarschijnlijk niet. Het is je niet kwalijk te nemen, ik kwam er ook bij toeval achter toen ik een jaar of zeven geleden het NTR-programma ‘Vals plat’ mede vorm gaf. De opdracht was om een portret te maken van een individu dat obstakels in zijn leven had overwonnen of nog aan het overwinnen was. Vandaar de naam ‘vals plat’ wat een wielrenners term is voor een opwaartse rit zonder dat het te zien is, enkel voelbaar voor de wielrenner.

Ik kwam bij een in Nederland wonende religieuze Israëli terecht (laten we hem ‘Ruben’ noemen) en als kunststudent in een wijk met veel moslims was beland. En bovendien daar in de hoogtijdagen van terreurorganisatie IS doodleuk met een keppeltje op zijn boodschapjes deed. Ja, ik weet wat je denkt… Ik vond het ook een beetje eigenaardig. Hij vergaarde bekendheid door met Danny Ghosen voor ‘3 onderzoekt’ het antisemitisme in de wijk aan te kaarten en verdomd, (shocker) ze werden lastiggevallen door de lokale jongeren terwijl de camera’s draaiden.

Yalla

Het was dus Ruben die bij mij ‘Het Jeruzalem-syndroom’ introduceerde. Nu wil je natuurlijk weten wat dit syndroom precies is? Yalla, ik ga het vertellen, maar voordat ik dat doe wil ik wel eerst even iets over mijzelf vertellen. Ik ben namelijk geboren op kerstavond (24-12-1978) in de buurt van een kerststal in het Sint Laurentius ziekenhuis in Roermond. En er zijn geruchten (die er door heel Limburg rondgaan) dat mijn moeder bijna onder die kerststal lag toen ik geboren werd. Roermond is – zoals iedereen weet – het Bethlehem van Nederland en er was maar één Joodse familie en dat waren wij: de Moszkowicz-familie.

Hohoho! Ruuuustig! Niet meteen conclusies trekken hé! Ik zeg niet dat ik met mijn blauwe ogen en blonde babyhaar de herrijzenis van Christus was! Want daar geloven wij Joden helemaal niet in. Maaaaaar, met een keizerssnede kwam ik ter wereld en bisschop Jo Gijsen zei dat als er een Joods kind in Roermond met een keizerssnede ter wereld zou komen, hij waarschijnlijk de nieuwe Messias zou zijn, want kinderen die met een echte vader worden geboren door een ranzig, harig, slijmerig geboortekanaal kunnen dus geen nieuwe Messias zijn. Dat zei bisschop Gijsen! Niet mijn woorden! Kalmeer! Pffff…

Stoornis

Maar goed, het Jeruzalem-syndroom behoort toe aan een groep mentale stoornissen waarbij obsessieve ideeën een rol spelen die te maken hebben met religie en die worden veroorzaakt door een bezoek aan Jeruzalem. Het syndroom is niet aan een specifieke religie gebonden, maar komt vaak voor bij gelovige Christenen, Moslims en Joden. Het meest bekende voorkomen is het fenomeen waarbij een persoon die perfect in balans lijkt te zijn en geen verschijnselen van psychische problemen vertoont, ineens psychotisch wordt na aankomst in Jeruzalem. Deze psychose wordt gekarakteriseerd door een intense religieuze beleving en gaat meestal na een paar weken voorbij, na te zijn vertrokken uit de stad.

Bij Joodse toeristen is er in dat geval veelal sprake van een identificatieprobleem – vaak door identificatie met Salomon of David. Dokter Yair Bar El zegt hierover dat het specifiek speelt bij bezoekers die nooit eerder met dergelijke problemen te maken hebben gehad. Er zijn ook artsen die dit tegenspreken. Sommigen die het fenomeen onderzocht hebben, zeggen juist dat de personen die hieraan lijden al mentale problemen gehad moeten hebben voor hun aankomst in Jeruzalem.

Ruben bleek te kampen met regelmatig terugkerende psychoses die bij meerdere familieleden voorkwamen en blijkbaar erfelijk aangelegd waren. Er is dus een kliniek in Jeruzalem (Kfar Shaul) die ongeveer vijftig toeristen per jaar moet opnemen omdat ze bijvoorbeeld denken Jezus, David, Mozes, Abraham of Maria te zijn. Ruben is zelf ooit spiernaakt door het Israëlische leger uit de woestijn geplukt op weg naar de Rode Zee, wellicht omdat hij het Joodse volk terug te leiden naar Egypte.

In ons gesprek vertelde hij me over deze kliniek, waar hij in terecht kwam. Met klapperende oren hoorde ik hoe hij uit de doeken deed dat daar bijvoorbeeld ‘de Jezussen’ tijdens het eten aan dezelfde tafel zaten en soms slaande ruzie kregen over wie er nou écht Jezus was. Zo had je meerdere Maria’s, Mohammeds, Mozussen, enzovoorts.

Echte wereld

Soms vraag ik me af of dat ontbijt, lunch of avondmaal daar in Kfar Shaul niet gewoon een microafspiegeling is van de echte wereld waarin we leven. Kijk naar het geopolitieke landschap. Rusland, Amerika, Israël, Turkije, China, Groot-Brittannië, Frankrijk… Allemaal zichzelf heilig wanende tafeltjes die elkaar proberen af te troeven.

Think about it.

Lees ook:
Als alle Israëli’s en Palestijnen homo zouden zijn… – column Max Moszkowicz
‘De bestemming was Tel Aviv en Max is mijn naam, van negen tot en met dertien Juni zou ik er zijn en dat zorgde voor een hele hoop voorpret! Iedere keer als ik er heen mag, dan kwispel ik als een labrador bij het zien van een stuk touw in de branding. Beeld je in hoe ik met mijn natte neus het strand op kattaklop met als missie die eerste duik in de zee. Maar dat beeld even terzijde, ik had een zeer goed excuus om te gaan, want ik werk aan twee filmprojecten waarvoor ik naar Tel Aviv moest afreizen…’

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.