‘Hogeschool Utrecht doet CIDI-collegereeks in de ban’, hoe nu verder?

Een collegereeks het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) aan de Hogeschool Utrecht is onder druk van de beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) gecancelled. Dat maakte de onderwijsinstelling op zaterdag bekend. De colleges zouden gaan over de Sjoa en het groeiende antisemitisme. Het Centraal Joods Overleg (CJO) is woest over de beslissing, die bekend werd op Holocaust Memorial Day. Ook het CIDI is ontgoocheld. Hoe nu verder?

Update: na alle ophef laat de hogeschool de collegereeks toch doorgaan, zo werd zondag duidelijk. Een dag later maakte het bestuur bekend dat de lessen starten op dezelfde datum als gepland.

‘Actualiseren’

De colleges werden aangekondigd voor februari en maart. Ze hadden studenten en anderen bekend moeten maken met de Sjoa, het herkennen van antisemitisme en de gevolgen ervan. Maar het College van Bestuur van de Hogeschool besloot anders. Dat zegt nu te willen nagaan ‘nieuwe maatschappelijke perspectieven meegenomen kunnen worden naar aanleiding van de veranderde situatie na 7 oktober’. Daarmee maakt het bestuur dus een koppeling tussen de oorlog tegen Hamas en de Sjoa. Het is de bedoeling de colleges ‘te actualiseren’.

“Wij willen namelijk een diverse en gebalanceerde dialoog faciliteren rond dit onderwerp. We hebben meer tijd nodig om de gebeurtenissen van 7 oktober en daarna in breder perspectief te plaatsen, met ruimte voor uiteenlopende meningen en overtuigingen,” zegt een woordvoerder tegen De Telegraaf. Hij kan niet zeggen of de reeks later alsnog doorgaat. “Maar daar werken we wel aan.” Wat daaronder verstaan wordt, is ook onduidelijk.

Ontgoocheling

In actief Joods Nederland is de ontgoocheling groot. Niet alleen kwam het besluit op een ongelukkig moment – Holocaust Memorial Day – maar ook is die genomen door een koppeling te maken tussen het huidige conflict in Gaza en de Jodenvervolging en Sjoa van toen. Tegelijkertijd waart er in Nederland en andere westerse landen een anti-Israël-spook rond op hogeronderwijsinstellingen, met felle protesten die veelal een antisemitisch karakter hebben.

Het Centraal Joods Overleg (CJO) is teleurgesteld en verbijsterd over wat de Hogeschool Utrecht nu doet: de koppeling leggen met 7 oktober. ‘Hier is geen sprake meer van een disfunctionerend moreel kompas. Hier is sprake van een kwaadwillig gemoed’, aldus de parapluorganisatie van Joods Nederland in een bericht. Voorzitter Chanan Hertzberger: “Dat de Hogeschool Utrecht een dag voor de International Holocaust Memorial Day en de nationale Holocaustherdenking met deze aankondiging kwam maakt deze situatie des te pijnlijker.”

Druk uitgeoefend

Directeur Naomi Mestrum van het CIDI vertelt in De Telegraaf wat er gebeurd is. De Hogeschool is gezwicht onder druk van pro-Palestijnse activisten. Het gaat om New Neighbours, een lokale groep die actief is in het netwerk van BDS. Verder snapt ze niet dat het College van Bestuur de collegereeks wil actualiseren terwijl die gaat over de Jodenvervolging en Sjoa van circa tachtig jaar terug. “Blijkbaar moet de geschiedenis worden herschreven. Wat bedoelen ze in hemelsnaam met andere perspectieven? Dat die niet heeft plaats gehad?”

Volgens New Neighbours, dat al langer actie voerde tegen de colleges, zou er een gesprek met het bestuur van de hogeschool zijn geweest. Kort daarna viel het besluit om de boel te cancellen. Tegen de krant zegt de woordvoerder van de academie dat dat niet waar is. “We hebben ook contact met het CIDI hierover.” Mestrum verklaart daarop: “Het was gewoon een mededeling van de hogeschool. We zijn hier totaal niet in meegenomen.” Ook docenten die de colleges zouden geven hoorden pas op zaterdagavond over het besluit.

Update

Na alle ophef die sinds zaterdagavond was ontstaan kwam het College van Bestuur terug van het besluit. De colleges gaan door, aldus de bestuurders. ‘Het beeld dat nu geschetst wordt in de media en de conclusies die daaraan worden verbonden, zijn niet correct. Hogeschool Utrecht maakt haar eigen afwegingen als het gaat om de inhoud, vorm en uitvoering van haar onderwijs en laat zich niet leiden door belangengroeperingen of activisten’, aldus het bestuur in een bericht.

Voorzitter Wilma Scholte op Reimer: “De suggestie dat wij onderwijs over de holocaust verbinden aan de huidige spanningen werpen wij verre van ons.” In eerste instantie zou de reeks op een later moment doorgang vinden, maar uiteindelijk gaan ze door op de eerst geplande data, zij het dat het eerste college wel een week later begint. Van ‘veiligheid’ of ‘onveiligheid’ is plots geen sprake meer.

Analyse

Het blijft trekken en duwen op de Nederlandse hogeronderwijsinstellingen waar het over Joden, Israël en de Palestijnen gaat. Al langer roeren anti-Israëlgroepen zich op universiteiten en hogescholen, vaak met demonstraties die een antisemitisch karakter hebben. Joodse en Israëlische studenten voelden zich al langer niet veilig en gaven dat eerder aan bij de besturen. Zij grepen bijna niet in. Ook minister Robert Dijkgraaf (D66) van Onderwijs was geenszins van plan dergelijke acties en demonstraties te verbieden.

Na de terreuraanval van 7 oktober 2023 namen de anti-Israëlsentimenten en demonstraties, en daarmee ook vaak anti-Joodse uitingen, op hogeronderwijsinstellingen juist toe. Vaak onder druk van activistische BDS-studenten en -medewerkers moeten studenten zonder mening kiezen: voor of tegen Israël. Wie voor Israël is of zich niet uitspreekt, krijgt het vaak erg moeilijk. Tegelijkertijd regent het incidenten tegen Joodse studenten, die liever niet meer op de universiteit of hogeschool verschijnen omdat ze zich onveilig voelen. Besturen grijpen nog steeds niet in.

Het besluit van het College van Bestuur van de Hogeschool Utrecht luidt een nieuwe fase in: het al dan niet bewust cancellen van inhoudelijke activiteiten die te maken hebben met het thema ‘Joods’. Omdat de BDS-activisten de druk opvoerden zijn de bestuurders gezwicht, terwijl een collegereeks over de Sjoa en antisemitisme niet tot nauwelijks een verband heeft met het conflict tussen Israël en de Palestijnen, Hamas in het bijzonder, nu. Het schept een mogelijk precedent voor andere besturen van hogeronderwijsinstellingen om hetzelfde te doen in de toekomst.

In de Verenigde Staten is een vergelijkbare ontwikkeling aan de gang. Daar zijn echter hoorzittingen in het parlement geweest waar de hoofden van onder meer Penn University en Harvard werden uitgehoord. Zij bleken onverschillig te staan tegenover het BDS-activisme in hun instellingen. Twee van hen moesten aftreden, onder andere door druk van grote financierders, die niet willen dat op hun universiteiten dergelijke acties plaatsvinden.

Hoe nu verder?

Kunnen de besturen van universiteiten en hogescholen ook zo tot de orde geroepen worden? Nee. In tegenstelling tot in de VS moeten hogeronderwijsinstellingen het niet hebben van grote donoren, maar leunen zij op financiering van de overheid. Die heeft bij monde van demissionair minister Dijkgraaf gezegd dat de demonstraties mogen. Wel vind hij dat discriminatie en antisemitisme niet mag, maar ingrijpen doet hij niet.

Mogelijk is aangifte doen tegen BDS-demonstranten door derden een optie. Dat bewijst de casus in Amsterdam met de Israëlische vlag waar de Davidster was vervangen door een kakkerlak. Daar werd aangifte gedaan tegen BDS-activisten die op de Dam in Amsterdam met een dergelijke vlag stonden. De rechter vond dat discriminerend en veroordeelde activist Robert-Willem van Norren tot een geldboete van 350 euro voorwaardelijk.