Kust een Jodin een Palestijn – column Awraham Meijers

‘Laten we een kleine greep doen uit het verbieden of verbranden van boeken van Joodse auteurs, filosofen en wetenschappers: In 1233 werd in de Franse stad Montpellier werk van Maimonides verbrand. Diens ideeën waren voor orthodoxe Joden dusdanig controversieel dat drie invloedrijke rabbijnen onder aanvoering van ene Solomon ben Abraham ben Samuel zijn geschriften onder de aandacht brachten van Dominicaner monniken. Deze fanatieke leiders van de Franse inquisitie zorgden er voor dat Maimonides’ werken op de brandstapel kwamen. Toen naderhand door die Roomse godsdienstfanaten ook de Talmoed werd verbrand (grote grutjes, wie had dat nou verwacht?) concludeerde een van de rabbijnen dat God hem en het Franse Jodendom strafte voor de onterechte veroordeling van Maimonides. Hij reisde spoorslags naar diens graf in Tiberias om hem en God vergiffenis te vragen. Of God alsnog Zijn oneindige genade over de hypocriete rabbijn heeft uitgestort, wordt nergens vermeld.

Berlijn, Opernplatz 1933: Op een druilerige avond in mei is onder gejuich van het massaal toegestroomde volk de zogenoemde Feuersprüche uitgesproken en zijn boeken van voornamelijk Joodse schrijvers, dichters, toneelschrijvers en filosofen op de brandstapel geworpen. Ik noem onder andere Franz Kafka, Isaak Babel, Sigmund Freud, Leon Trotski (Lev Davidovitsj Bronstein) Karl Marx, Kurt Tucholsky, Vladimir Majakovski, Robert Musil, Thomas Mann, Ludwig Marcuse, Rosa Luxemburg, Stefan Zweig, Arthur Schnitzler, Maxim Gorki en Wilhelm Reich.
In enkele uren verteerden zo’n twintigduizend boeken in het nazistisch vreugdevuur. Ook elders in Duitsland vlamden de brandstapels.
Propagandaminister Joseph Goebbels kraaide diezelfde avond via de radio:
“Medestudenten! Duitse mannen en vrouwen! Het tijdperk van overtrokken Joods intellectualisme is voorbij!”. Tien jaar later maakten de gaskamers overuren.

Uitvoerig ingaan op onderdrukking van Joodse schrijvers in de Sovjetunie – en de decennia daaraan voorafgaand–  zou betekenen dat de site van Jonet overbelast wordt. Daarom zal ik mij tot een voorbeeld beperken, namelijk Vasili Grossman (1905 – 1964) die wordt beschouwd als een van de grootste Russische schrijvers van de twintigste eeuw. Hij beschreef als een van de eersten de vernietiging van de Joden in het Oosten. In zijn hartverscheurende roman Leven & Lot komt die vervolging aan bod binnen het kader van een aangrijpende beschrijving van de Slag bij Stalingrad (1942-1943) waar hij als oorlogscorrespondent aanwezig was. IJzingwekkende beschrijvingen van de strijd tussen twee moordzuchtige totalitaire staten – de Sovjet-Unie en Nazi-Duitsland – die leidden tot een gruwelijke climax. Leven & Lot wordt als zijn magnum opus beschouwd. Desalniettemin werd dit boek op last van “vadertje” Stalin in 1951 in beslag genomen. De zogenaamde reden was dat het werk te veel nadruk legde op de Jodenvervolging, terwijl het officiële decreet van de communisten inhield dat het voor schrijvers en journalisten verboden was om oorlogsslachtoffers in groepen te verdelen. Wat vooral tegen de haren van Stalin instreek, was het feit dat kritiek werd uitgeoefend op het communistisch systeem en de Sovjet-Unie. Hoewel Grossman nationaalsocialisme en communisme niet expliciet gelijkstelde, had hij wel degelijk oog voor parallellen tussen beide systemen. Het Sovjet-communisme is niet meer; het werk van Vasili Grossman wordt nog steeds gelezen.

Joodse schrijvers monddood
Door de eeuwen heen zijn talloze Joodse schrijvers monddood gemaakt. Hun boeken verboden en vaak verbrand. Zij moesten vluchten of werden gedood. Daarom is het onverkwikkelijk dat ausgerechnet de minister van onderwijs in de Joodse staat Israël anno 2017 een roman heeft verboden en inherent hieraan de schrijfster aan het kruis heeft genageld. Ik geloofde mijn ogen niet toen ik het verslag over deze gruwzame gotspe onder ogen kreeg.
De schrijfster Dorit Rabinyan had in de ogen van de extreemnationalistische Onderwijsminister Naftali Bennett een onvergeeflijke doodzonde begaan. Een halsmisdaad tegen de staat en het Joodse volksdeel in Israël. Het gaat namelijk over liefde. Liefde die godbetert mensen verbindt. Dus tja.
Dorit Rabinyan (Kfar Saba 1972) had de euvele moed om de liefde te beschrijven tussen het Israëlisch meisje Liat en de Palestijn Hilmi. Deze jonge mensen ontmoeten elkaar in New York en worden verliefd en zij ‘doen’ het met elkaar. Zulke dingen gebeuren en da’s mooi. Kan althans mooi zijn. Maar zo gaat het in een roman meestal niet. Dus complicaties in overvloed: Liat is zionist, Hilmi is tijdens de tweede Intifada gearresteerd en door Israëlische soldaten vernederd. Het verliefde stel ontdekt dat ze ondanks dit alles veel gemeen hebben en dat schept een band. Maar helaas, hun samenzijn is van korte duur; Liat moet terug naar Israël en dat betekent het einde van hun grensoverschrijdende liefde.
Het ministerie van Onderwijs zag het dreigende gevaar van Rabinyans roman ‘Grensleven’ en verbood het boek op middelbare scholen. “Want het kan (vriendschappelijke) relaties tussen Israëli’s en Palestijnen bevorderen,” beweerde minister Bennett op het tv-journaal. En daar moet je toch niet aan denken; vriendschappelijke relaties. Jakkes.

De dag na de uitzending, toen Rabinyan boodschappen ging doen, werd ze door voorbijgangers bespuwd en uitgescholden voor landverrader. Dankzij bemoeienis van onder anderen Amos Oz, David Grossmann en A.B. Yehoshua werd ze uiteindelijk Heldin van het Vrije Woord. ‘Grensleven’ is inmiddels een internationale bestseller.
De New York Times vraagt zich terecht af hoe het mogelijk is dat een boek de Joodse identiteit kan bedreigen. Er rouleert een filmpje waarin Joden en Arabieren elkaar kussen. De griezelige Naftali Bennett is tot mijn verbazing niet afgetreden.

De Duits-Joodse dichter Heinrich Heine (Düsseldorf 1797 – Parijs 1856) heeft ooit de beroemd geworden uitspraak gedaan: ‘Wo man Bücher verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen’.
De Nederlands-Joodse columnist Awraham Meijers (Hengelo – geb. jaar onbekend) neemt de vrijheid om als parafrase op het bovenstaande het volgende te vermelden: “Waar een overheid boeken gaat verbieden, worden de smeulende pijlers van de democratie zichtbaar.”‘