‘Omstreden’ Benali houdt Hannie Schaftlezing

Abdelkader Benali, de schrijver die in 2021 de 4 mei-lezing niet mocht houden wegens eerdere antisemitische uitlatingen, houdt op 26 november de Hannie Schaftlezing. Hij zal dan in Haarlem alsnog een beschouwing geven op een lezing waarin de Tweede Wereldoorlog centraal staat. Benali kwam in 2021 opspraak en trok zich terug na een storm van verontwaardiging over zijn anti-Joodse uitlatingen. Nu krijgt hij een herkansing.

Rel genegeerd

‘Benali is schrijver, kunstfotograaf en programmamaker en werkt op dit moment aan een boek over kansengelijkheid in het basisonderwijs. Benali zal zijn visie geven op het belang van opkomen voor de vrijheid. De Nationale Hannie Schaft Herdenking, waar de lezing een onderdeel van is’, schrijft de organisatie in een persbericht op haar site, waarin wordt ingegaan op zijn Marokkaanse achtergrond en de boeken die hij schreef. Over de rel uit 2021 wordt niet gerept.

Uitslag verkiezingen

Wat Benali in de Haarlemse Philharmonie precies gaat zeggen, zal mogelijk van de actualiteit afhangen van eind november. De uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen zou vermoedelijk zo’n actualiteit kunnen zijn, omdat die vier dagen voor de lezing zullen plaatsvinden. De Hannie Schaftherdenking vindt traditioneel op de laatste zondag van november plaats. In de Spaarnestad wordt de verzetsheldin van weleer herdacht middels een plechtigheid en een lezing die haar naam draagt.

Terug naar 2021

Begin 2021 werd bekend dat Benali de 4 mei-lezing zou geven. Daarop kwam kritiek, met name uit Joodse en rechtse hoek. De kritiek was gebaseerd op een stuk van journalist Harald Doornbos, uit 2006. Destijds kwam hij Benali in de Libanese hoofdstad Beiroet tegen, waar die los ging over ‘Joden’. Doornbos schreef: ‘Sinds hij [Benali, red.] een succesvol schrijver is en wat meer geld heeft, komt hij vaker in Amsterdam-Zuid. Jemig, daar blijkt het vol te zitten met Joden. En het vervelendste is: het zijn zoveel Joden! Amsterdamse Joden. Je voelt je als Marokkaan nauwelijks op je gemak. Het lijkt Israël wel. Heel irritant allemaal. Zoveel Joden, dat voelt gewoon gek aan. Ik denk: is er soms iets mis met Holland’s leading writer?’

Van Gogh

Twee jaar eerder, in 2004, was het volgens oud-journalist Erick Overveen ook al raak. Tijdens een interview in Venlo zou Benali zich toen laatdunkend hebben uitgelaten over de moord op Theo van Gogh. Op Twitter zegt Overveen daarover: ‘Eind 2004 interviewde ik (collega)schrijver Abdelkader Benali in ‘t filmhuis in Venlo. Hij vond dat ik mij niet zo moest opwinden over de moord op #TheovanGogh. Logisch dat we zo iemand voor onze dodenherdenking uitnodigen, toch? #AbdelkaderBenali #TheovanGogh #literatuur’. Ook tientallen andere Twitteraars, Joods en niet-Joods, laten zich kritisch uit over de keuze op Benali.

Anton de Kom-lezing

Het Nationaal Comité 4 en 5 Mei reageerde lang niet op de ophef. Benali gaf in het najaar van 2020 al de Anton de Kom-lezing in Amsterdam Zuidoost. Die rede is vernoemd naar de gelijknamige Surinaamse verzetsheld in de Tweede Wereldoorlog. Mogelijk is hij zo bij het Nationaal Comité 4 en 5 Mei in beeld gekomen of stond hij op een lijst van potentiële sprekers die hun sporen in dit circuit al hadden verdiend. Ook vanuit Benali bleef het in eerste instantie stil. Eerder reageerde hij ook niet op de kritiek die hij kreeg na het stuk van Doornbos in 2006 en op andere uitingen.

‘Dronken bui’

Uiteindelijk reageerde Benali op alle aanhoudende ophef. Hij zei zijn opmerkingen ‘in een dronken bui‘ te hebben gemaakt en ontkende een antisemiet te zijn. Doornbos zou zijn uitlatingen uit de context hebben getrokken. “Die uitspraken heb ik gedaan. Maar je moet het in de sfeer zien waarin we zaten. Er was oorlog, er waren bombardementen en we lagen op de grond, ik dronk een wijntje. We bliezen stoom af tijdens die borrel. Ik zei het in een dronken bui. Het was zwarte humor, ironie en meligheid, achteraf gezien misplaatst,” zei hij tegen Het Parool. In 2012 verzocht hij met succes dat het stuk van Doornbos van de site van HP/DeTijd werd gehaald.

Van Iperen

Later trok Benali zich terug van de 4 mei-lezing. Op Twitter schreef hij: ‘Ik trek me terug. Helaas, maar het is niet anders. Er mag op dat podium geen seconde twijfel zijn. En daarom heb ik deze beslissing genomen. Ik wens jullie allemaal veel wijsheid, liefde en compassie’.Het Nationaal Comité verving hem met schrijfster Roxeanne van Iperen, die met haar oorlogsroman ‘Het hoge nest’ een bestseller had geschreven. Over haar waren geen antisemitische uitlatingen bekend.