Onderdelen F35 via omweg mogelijk toch naar Israël

Straaljageronderdelen voor de F35 die in Nederland zijn gemaakt, kunnen via de Verenigde Staten in Israël terechtkomen. Dat blijkt uit nieuwe informatie die is ingebracht bij een nieuw kort geding dat vrijdag diende bij de rechtbank in Den Haag. Volgens de Nederlandse Staat is die omweg niet te voorkomen.

De F35, beter bekend als de Joint Strike Fighter (JSF), wordt gebouwd in de Verenigde Staten. De onderdelen komen uit verschillende landen die deelnemen in het JSF-consortium. Nederland is een van die leveranciers. Fokker bouwt bijvoorbeeld het landingsgestel voor het gevechtsvliegtuig.

Exportverbod

In februari van dit jaar oordeelde het Hof in Den Haag dat Nederland de uit- of doorvoer van onderdelen naar Israël moet staken. Volgens het Hof bestond het risico op ‘ernstige schendingen van het humanitair oorlogsrecht’ bij de bombardementen op Gaza, waarvoor ook de F35 wordt ingezet. Sinds die uitspraak geldt dit verbod als duidelijk is dat een lading rechtstreeks in Israël terechtkomt.

Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum spanden het kort geding aan, omdat zij vinden dat Nederland het exportverbod van straajageronderdelen aan Israël niet naleeft. Nederland zou te weinig doen om de doorvoer via derde landen te voorkomen. Volgens advocaat Liesbeth Zegveld van de drie organisaties worden Israëlische F35’s in de VS gebouwd met Nederlandse onderdelen. “Daarom vragen we de rechtbank een dwangsom op te leggen aan de Staat zodat iedere export van F35 onderdelen met eindbestemming Israël ook daadwerkelijk stopt.”

Reserve-onderdelen

Uit de nieuwe stukken blijkt dat Nederland onderdelen levert aan een wereldwijde Global Spares Pool van reserve-onderdelen, schrijft NRC. Die voorraden liggen opgeslagen in depots in de VS zelf en in een aantal andere landen, maar blijven eigendom van de VS. Alle landen die de JSF in gebruik hebben, mogen van die Pool gebruik maken. Dus ook Israël. Ook op de vliegbasis Woensdrecht ligt zo’n voorraad onderdelen die onder meer bestemd is voor Europese gebruikers, en tot voor kort voor Israël. Na de uitspraak van het Hof ontvangt Israël vanuit het depot in Woensdrecht geen onderdelen meer.

Derde landen

De rechterlijke uitspraak treft echter niet de andere JSF-partnerlanden. Daardoor is het mogelijk dat Nederlandse onderdelen via de Verenigde Staten of via derde landen toch in Israël terechtkomen. Volgens de Amerikaanse hoofdfabrikanten is niet te achterhalen welke onderdelen in Nederland zijn gemaakt. Daardoor is een op maat gemaakt doorvoerverbod niet mogelijk. De Amerikanen willen volgens de Nederlandse Staat hierover geen afspraken maken.

Uit de stukken die in het kort geding voorlagen, blijkt verder dat Defensie schrijft dat op grond van de planning er de komende tijd geen nieuwe Israëlische F35’s worden geproduceerd. Het is volgens Defensie onmogelijk om een totaaloverzicht te krijgen waar het gaat om reserve-onderdelen.

Het is nog niet duidelijk wanneer de rechtbank uitspraak doet in het kort geding.

De Staat is in cassatie gegaan tegen de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag. De Hoge Raad buigt zich op 6 september over de zaak.