Maimonides houdt reünie om 90-jarig bestaan
Het Maimonides, de enige Joodse middelbare school van Nederland, houdt op 4 november een grote reünie. De school bestaat negentig jaar en wil dit vieren met leerlingen en oud-leerlingen. Het feest wordt mede georganiseerd door de vereniging de Oud-Leerlingen vereniging van Joodsche HBS, en Maimonides ‘Maimories’. Het bestuur roept oud-leerlingen op zich op te geven voor de reünie. Het wordt een dag met eten, drinken en het ophalen van herinneringen, zo meldt Maimories. ‘Wij gaan er een gezellige middag en avond van maken, en hopen veel oud-leerlingen en oud-leraren te mogen begroeten!’ aldus de bestuurders. Via een speciale Facebookpagina worden belangstellenden op de hoogte gehouden.
Negentig jaar oud
In 1928 werd de orthodox-Joodse HBS, de voorganger van Maimonides, in Amsterdam opgericht.Een Joodse middelbare school was wettelijk mogelijk, want een wetswijziging uit 1917 maakte de overheidsfinanciering voor bijzondere scholen realiseerbaar. De school kwam vooral tot stand dankzij de inspanningen van opperrabbijn A.S. Onderwijzer, die jarenlang geld en steun zocht om zijn droom te verwezenlijken. De rijke tabakshandelaar Iwan Salomon bood uiteindelijk uitkomst. Hij wilde een groot deel financieren, maar stelde wel dat de school binnen twee jaar open moest gaan.
De Joodse HBS begon op 4 september 1928 met 22 leerlingen aan de Herengracht 501, in een oud kantoorpand. Daar werd in 1933 het eerste eindexamen afgelegd, en toen was het pand op de Herengracht al te klein. De Joodse elite had enige afkeer tegen de school, mede omdat zij vonden dat Joden moesten opgaan in de Nederlandse samenleving. De school zorgde juist voor het behoud van de Joodse identiteit van leerlingen. De HBS verhuisde in 1938 naar een pand in de Voormalige Stadstimmertuin 2 dat van de gemeente werd gekocht voor 50.000 gulden. De ‘nieuwe’ school werd geopend op 21 september 1938 door minister Jan Rudolph Slotemaker de Bruine (CHU) van Onderwijs. Het pand, dat vanaf 1901 was gebruikt als elektrotechnische school, was opnieuw ontworpen door architect J.S. Baars.
Tweede Wereldoorlog
Na de Duitse inval van mei 1940 werden de anti-Joodse wetten in Nederland ontrold. De Joodse HBS werd Joods Lyceum en was nu alleen nog voor Joden, maar liep vanwege de deportatie van Joden langzaamaan leeg. De school werd eind mei 1943 gesloten en de gehele inventaris verdween als ‘Liebesgabe’ naar Duitsland. Tijdens de oorlog liet de niet-Joodse aardrijkskundeleraar Van Eck meerdere Joden bij hem onderduiken, waaronder Jacques Presser, de latere schrijver van het standaardwerk ‘Ondergang: De vervolging en verdelging van het Nederlandse Jodendom 1940-1945′.
Na de bevrijding van 5 mei 1945 gingen de Joodse kinderen van Amsterdam, die de oorlog overleefd hadden, al gauw naar de Gemeentelijke Inhaalcursus voor Ondergedoken Leerlingen (G.I.C.O.L.). Twee jaar later kon de school zijn deuren weer openen, zij het in een tijdelijk onderkomen aan de Tweede Boerhaavestraat. Pas na een grondige restauratie kon het gebouw aan de Voormalige Stadstimmertuin weer betrokken worden.
Wederopbouw
De afkeer van de elite tegen de ‘Joodse HBS’ was na de oorlog grotendeels verdwenen. Dit had te maken met Israël. Was het voor de oorlog het ideaal om op te gaan in de Nederlandse samenleving, na de oorlog en na de stichting van de staat Israël wilden veel ouders hun kinderen de mogelijkheid geven om alijah te maken (te emigreren). Zodoende waren bijvoorbeeld lessen in het Hebreeuws, die op deze Joodse middelbare school gegeven werden, een pré.
Het bestuur van de school wilde in deze tijd het onderwijsaanbod vergroten en ook een gymnasium toevoegen aan de onderwijsmogelijkheden. Dat werd in 1958 bij het Rijk aangevraagd en de naam van de school werd na goedkeuring gewijzigd. De naam ‘Joods Lyceum’ kon niet, dat deed teveel denken aan de school die door de nazi’s werd opgericht aan de andere zijde van de Voormalige Stadstimmertuin, en werd er gekozen voor ‘Joods Lyceum Maimonides’. De naam verwijst naar de Joodse geleerde Maimonides die in de twaalfde eeuw in Córdoba leefde. In 1959 volgde er een tweede verbouwing die begeleid werd door architect A. Oznowicz.
Tot op heden
De school, die in de volksmond ‘het Maimonides’ ging heten, zou ondanks de decimering van de Joodse gemeenschap en de emigratiegolf naar Israël, blijven bestaan. Vele Joodse Nederlanders brachten er tussen 1947 en 2018 hun middelbare schooljaren door, en deden er het centraal schriftelijk eindexamen. In 1980 verhuisde de school naar het huidige pand in Amsterdam-Buitenveldert. Het gebouw werd geopend door minister Arie Pais (VVD) van Onderwijs. Hij reikte de diploma’s uit aan de geslaagde eindexamenkandidaten. Het was een bijzondere bijeenkomst, omdat Pais zelf ook een Joodse achtergrond heeft.
In 2009 vond er een verbouwing plaats van de school die nu in vol bedrijf is. Het Maimonides heeft zijn Joodse karakter nooit verloochend. Onlangs werd besloten dat de school, die thans valt onder de stichting Joods Bijzonder Onderwijs (JBO) waar ook Rosj Pina en Simcha bij zijn aangesloten, gaat samenwerken met de World Zionist Organization (WZO). Met behulp van het WZO wordt een lesprogramma opgezet dat de leerlingen meer bindt aan Israël. Het gaat om aanvullend ‘Joods identiteitsversterkend onderwijs’ dat valt onder het Israeli Educators Program. Vier jaar lang zullen twee docenten uit Israël aan het JBO les gaan geven. Eerst zullen ze op de middelbare school lesgeven en later zullen ze ook actief worden op basisschool Rosj Pina. Het is de bedoeling dat ze het Joods onderwijs gaan verbreden en verdiepen.