Selma van de Perre (103), verzetsvrouw – in memoriam

Op 103-jarige leeftijd is voormalig verzetsvrouw en Sjoa-overlevende Selma van de Perre overleden. Op hoogbejaarde leeftijd schreef ze haar autobiografie ‘Mijn naam is Selma’, dat een bestseller werd. Mede daardoor leerde het grote publiek haar kennen. In de bange jaren ’40-’45 zat ze in het verzet en overleefde ze kamp Ravensbrück. Van de Perre woonde sinds 1947 in de Britse hoofdstad Londen, waar ze eveneens overleed.

Selma van de Perre kwam op 7 juni 1922 in Alkmaar ter wereld in een Joods gezin. Ze heette toen Selma Velleman, maar zou later haar naam verschillende malen veranderen, al dan niet gedwongen. In haar jeugdjaren moest ze vaak verhuizen, omdat haar vader – de acteur zanger en presentator Barend Velleman, alias Ben Velmon – zich voor zijn werk vaak moest verplaatsen.

Haar moeder was Femmetje Spier, die eveneens uit een Joodse familie afkomstig was. Het waren gelukkige jaren met veel ruimte voor het kind zijn. Eigenlijk had haar vader rabbijn of voorzanger moeten worden, maar daar had hij geen zin in: hij koos voor het variété. In zijn beroepsgroep was geen gegarandeerd goed inkomen aanwezig: het gezin bewoog zich dan ook geregeld tussen armlastig en welvarend.

Geassimileerd

De jonge Selma werd Sara genoemd en had twee oudere broers en een jongere zus. Het was een liberaal en warm, maar volledig geassimileerd gezin. Haar oudste broer voer in de Tweede Wereldoorlog op de Hollandse Stoomboot Maatschappij en haar jongste broer was in die jaren in ­Engeland. Aan het begin van de oorlog wilde de jong-volwassen Selma bij De Bijenkorf werken, maar daar werden alle Joden geweigerd.

Het als veel andere geassimileerde Joodse Nederlanders besefte Selma gedurende bezetting pas echt dat zij Joods was. Haar vader besloot om zich uit eigen beweging op te geven om te gaan werken in doorvoerkamp Westerbork, om zo zijn gezin te sparen. Dat bleek niet te helpen.

Bontfabriek

In 1942 kreeg Selma Velleman een oproep om zich te melden bij de bezetter. Ze wist daaraan te ontkomen door in een bontfabriek te gaan werken die opdrachten voor het Duitse leger uitvoerde. Toen later dat jaar haar vader alsnog werd opgepakt en naar Westerbork gebracht, hielp ze haar moeder en zusje onder te duiken in Eindhoven. Zij werden echter in 1943 ook ontdekt en opgepakt.

Zelf sloot Velleman zich aan bij het verzet. Onder de naam Wil Buter en later Marga van der Kuit was ze lid van de TD-groep. ‘TD’ verwijst naar het saboteren van de Tweede Distributiestamkaart, een activiteit waar de groep bekendheid mee verwierf. Ze verrichtte koerierswerk door heel Nederland. In juni 1944 werd ze verraden en gearresteerd, en via Kamp Vught naar Ravensbrück afgevoerd. Daar heeft ze het zwaar gehad.

Siemens

Velleman werd in Ravensbrück ernstig mishandeld: een SS’er sloeg haar bewusteloos. Na haar genezing meldde ze zich voor werk in de productiehal van het concern Siemens & Halske AG, omdat bekend was dat de omstandigheden daar iets beter waren. Niemand wist echter nog dat ze Joods was. Op 23 april 1945 werd ze in Ravensbrück bevrijd en door het Zweedse Rode Kruis naar Göteborg gebracht.

In Zweden durfde ze te vertellen dat ze niet Marga van der Kuit heette maar Selma Velleman. Bij terugkomst in Nederland hoorde ze dat haar ouders en zusje waren vermoord in Auschwitz en Sobibór. Haar vader kwam eveneens in Auschwitz terecht en overleefde de Sjoa ook niet, maar haar broers redden het wel. Na de bevrijding ging ze in Amsterdam nog een keer langs de huizen van haar jeugd, wat haar tranen opleverde.

Naar Londen

Omdat ze niets meer in Nederland had en haar broers aan de andere kant van de Noordzee waren vertrok ze in 1947 naar Londen om daar een nieuw leven op te bouwen. Ze kreeg er op voorspraak van haar broers een baan op de Nederlandse ambassade. In Londen leerde ze de Vlaamse journalist Hugo van de Perre. Hij werkte bij de BBC werkt en was de zoon van de oprichter van De Standaard. Ze trouwden in 1957 en kregen een zoon.

Na haar afstuderen werd Van de Perre lerares sociologie en wiskunde aan de Sacred Heart High School, Hammersmith, Londen. Toen haar man in 1979 plotseling overleed, zette ze zijn werk als buitenlandcorrespondent voort. Tot haar pensioen werkte ze als journalist voor onder meer de BBC en als correspondent voor AVRO’s Televizier en De Standaard. Ze werd Brits staatsburger.

Herdenken

Van de Perre bleef altijd op de hoogte van wat er in Nederland gebeurde en had ook altijd de BBC aan. Ze bleef in beeld werd in 1983 onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis. Vanaf 1995 ging Van de Perre jaarlijks een week naar Ravensbrück om met Nederlandse en Duitse studenten over de oorlog te praten. Rond het millennium kwam het idee op om over haar leven een autobiografie te schrijven. Ze begon eraan in 2003.

Het boek ‘My name is Selma’ kwam eerst in het Engels uit en verscheen in 2020 als ‘Mijn naam is Selma’ verscheen bij uitgeverij Thomas Rap. Het werd een bestseller die in negentien talen vertaald werd. Op hoge leeftijd maakte Van de Perre furore in de Nederlandse media. Ze trad op in tv-shows als De Wereld Draait Door en maakte journalist Philip Frederiks in 2022 een tv-serie bij Omroep MAX.

Laatste jaren

Net als veel andere Sjoa-overlevenden bereikt Van de Perre een uitzonderlijk hoge leeftijd. In 2022 vierde zij haar honderdste verjaardag. Destijds was ze nog helemaal bij en ook erg vitaal voor haar leeftijd. Maar aan alles komt een eind. Van de Perre overleed op maandag 20 oktober op 103-jarige leeftijd in haar woonplaats Londen. Ze laat een schat aan verhalen achter voor het nageslacht.