Tom de Swaan: ‘Bezig zijn zit in mijn aard’ – interview

Tom de Swaan werd op twee dagen na een jaar geleden benoemd tot voorzitter van de Liberaal Joodse Gemeente (LJG) Amsterdam. De topman van ABN AMRO kwam al een aantal jaar vaker naar sjoel en wil ondanks zijn drukke dagelijkse werkzaamheden een betrokken voorzitter zijn. Met Jonet.nl blikt De Swaan terug op een intensief jaar en het voorzitter zijn van de grootste Joodse gemeente van Nederland. “De hele dag ben ik bezig, want dat zit in mijn aard.”

Hoe bent u gevraagd om voorzitter van de LJG te worden?

“Er functioneert bij de LJG een kleine commissie die kandidaten zocht voor bestuursfuncties en die heeft mij benaderd. In het verleden heb ik wel eens aangeboden dat ik wat voor de LJG wilde doen. Voor mij was het belangrijkste dat het kon voldoen aan het tijdsbeslag, zeker gezien de vele andere werkzaamheden die ik nog heb.”

U doet dus meer dan werken bij de bank alleen?

“Naast dat ik voorzitter van de raad van commissarissen van ABN AMRO ben, ben ik voorzitter van het Nationale Opera- en Balletfonds, penningmeester van het Holland Festival en lid van de Board van het International Center for Missing and Exploited Children. Die organisatie zit in Washington DC en komt op voor kinderen die misbruikt, mishandeld of vermist zijn. Daarnaast ben ik nog adviseur van de AK Bank in Turkije, waarvoor ik soms naar Istanbul moet gaan, en treed ik op als adviseur voor Artis. Ja, ik ben nog fulltime bezig.”

Heeft u wel genoeg tijd om LJG-voorzitter te zijn?

“Nou, ik doe het al bijna een jaar en heb hier gelukkig nog geen klachten over gehad. En ik heb moeten constateren: ja, het kan. Bovendien heb ik mensen die mijn tijd goed indelen en een uitstekende staf bij ABN AMRO. En je moet wel bereid zijn er eigen tijd in te steken. De hele dag ben ik bezig, want dat zit in mijn aard. Ik werk graag, en ik heb nog nooit gegolfd of gebridged. Wel ga ik graag naar het theater. Voor de rest moet ik mijn privétijd goed indelen. Ik heb een partner, twee zoons en zes kleinkinderen. Ik zie mijn kinderen in beginsel meestal een keer in de week. Mijn kleinkinderen, daar besteed ik ook erg graag tijd aan.”

U bent al bijna tachtig, niet waar?

“Ik ben een echt bevrijdingskindje en ben acht maanden en 25 dagen na de oorlog geboren. Mijn naam is eigenlijk Tommy en ik ben benoemd naar de Canadese en Britse militairen die ons hebben bevrijd en die Tommy’s werden genoemd. Vandaar.”

Deze week was D-Day tachtig jaar geleden. Wat doet dat met u?

“Dat is een belangrijke herdenking. Voor mij is het levendig houden van het feit dat wij in Europa in de afgelopen honderden jaren eindeloos oorlog met elkaar hebben gevoerd en we dat nu door de Europese eenwording proberen te voorkomen enorm belangrijk. We moeten ten koste van alles voorkomen dat er dezelfde situatie ontstaat die we voorheen gehad hebben. Met name de twee wereldoorlogen, zoiets moeten we echt voorkomen. De eenwording van Europa is daarom erg belangrijk voor me.”

Terug naar de LJG. Dat is dan veel dichterbij.

“In mijn leven heb ik me altijd met het Jodendom en Joodse activiteiten beziggehouden. Tien jaar lang ben ik voorzitter van het bestuur geweest van het Van Leer Jerusalem Institute, een belangrijke Israëlische denktank, en bestuurslid geweest van wat toen nog het Joods Historisch Museum heette. Als lid van de LJG probeer ik elke vrijdagavond naar sjoel te gaan.”

Hoe zag uw band met de LJG Amsterdam eruit voordat u voorzitter werd?

“Een jaar of zes, zeven geleden is het begonnen dat ik regelmatiger naar sjoel ging. Daarvoor kwam het er niet zo vaak van. Wel gingen we met de Hoge Feestdagen. Nu ik op wat oudere leeftijd ben, vind ik het erg plezierig om te gaan. Het is voor mij een belangrijk rustpunt in de week en ik kom ook graag mensen tegen die ik aardig vind.”

Wat waren uw doelstellingen toen u begon?

“Op 7 juni vorig jaar ben ik begonnen als voorzitter. Er trad toen een nieuw bestuur aan en we hebben besproken wat onze lange termijndoelstellingen zijn. We vinden het belangrijk om mensen die wel lid zijn van de LJG maar sporadische sjoelbezoekers zijn, meer te betrekken. Dat willen we niet alleen maar door ze over te halen om naar de synagoge te komen, maar ook door ze een aantrekkelijk programma met lezingen, cursussen aan te bieden. We willen verder proberen de groeiende Israëlische groep in Amsterdam meer bij de gemeente te betrekken.”

Welke impact heeft 7 oktober op de LJG Amsterdam en u gehad?

“Vier maanden nadat ik voorzitter geworden was, werd ook ik overvallen door 7 oktober. Twee dagen later hebben we een bijeenkomst in sjoel georganiseerd voor iedereen. Mensen hebben de mogelijkheid gekregen om hun emoties te uiten en met elkaar te praten over wat er was gebeurd. Ik weet dat dat zeer op prijs is gesteld. Onze rabbijnen en ik hebben daar ook gesproken. Vervolgens hebben we er met kleine en grote samenkomsten veel gevolg aan gegeven. En als voorzitter ben ik betrokken geraakt in allerlei discussies binnen de stad Amsterdam. Ik heb verschillende gesprekken op de ambtswoning van de burgemeester gehad met vertegenwoordigers van diverse groepen en we hebben als LJG geprobeerd om de dialoog met andere geloofsgemeenschappen op gang te houden.”

Hoe ging dat?

“In het begin ging dat wat stroef, maar gelukkig hebben we de contacten wel kunnen onderhouden. Niet alleen met de moslims, maar ook met protestanten en katholieken. We hebben ook ons project Leer Je Buren Kennen, waarbij we jonge mensen uit de stad uitnodigen om naar sjoel te komen en te vertellen wat Joods leven is. Dat hebben we voortgezet. Het is ook internationaal opgepakt en we hebben er een Europese conferentie over georganiseerd. En ja, we proberen iedereen bij de sjoel te betrekken en houvast te bieden.”

Spreken mensen u aan als voorzitter. Hoe vult u leiderschap in?

“Onze twee rabbijnen zijn in mijn ogen het belangrijkste aanspreekpunt voor leden op gebied van pastoraal werk en religieus leven. Los daarvan hebben we een groot aantal commissies die allerlei activiteiten organiseren en zijn er veel vrijwilligers actief. Al onze bestuursleden hebben bepaalde aandachtspunten en als voorzitter word ik ook aangesproken op wat ik doe. Ik vind dat het goed gaat en heb het gevoel dat men het allemaal zeer op prijs stelt wat wij organiseren.”

Als u terugkijkt, heeft dit jaar dan aan uw verwachtingen voldaan?

“Dat kun je nu niet zeggen, want 7 oktober was niet iets dat te voorspellen was. Vanaf toen was het echt wel alle zeilen bijzetten. Desondanks vind ik het uitermate plezierig werk met een fijn bestuur waar mensen in zitten waarmee ik graag samenwerk. Dat heeft aan de verwachtingen voldaan. Mijn hele leven lang ben ik ervan uitgegaan dat je alleen maar dingen moet doen waar je plezier in hebt. Dat creëer je in grote mate zelf, maar ook met elkaar. Iedereen doet het vrijwillig en besteed er veel tijd aan. Dat vind ik ook heel bijzonder.”

Wat zijn de doelstellingen van de LJG Amsterdam voor de komende periode?

“We zijn zeer blij met een toenemend aantal leden. Eind vorig jaar waren er 1.761 leden en dat zijn ruim duizend huishoudens. Het aantal mensen dat lid wil worden neemt nog steeds toe. Verder is het belangrijk dat de financiële huishouding van onze gemeente op orde komt en daarin zijn we goed op weg. In beginsel is de LJG Amsterdam gericht op de leden en secundair op de Joodse gemeenschap als geheel. Daarnaast zijn er ook activiteiten waar niet-Joden welkom zijn.”

Wanneer wilt u ermee ophouden?

“Dat weet ik nog niet. Als het mij gegeven is, zal ik mijn termijn van drie jaar volmaken. Daarna moet blijken of men mij nog wil en dan moet ik zelf ook nog willen. Mijn leven lang heb ik eigenlijk nog nooit iets gedaan waar ik niet helemaal achter stond. En als je iets niet leuk vindt, dan moet je ermee ophouden. Maar ik vind dit nog steeds ontzettend leuk en uitdagend om te doen.”