‘Verzet kan in vele vormen, beschaafd en krachtig’

David Beesemer is voorzitter van Maccabi Nederland, de Joodse sport en vrijetijdsstichting die sinds een aantal jaar het werkveld verbreedt. Onlangs schreef hij een brandbrief naar burgemeester Femke Halsema van Amsterdam over het Gaza-statement van 24 juli van de gemeente. Daarop volgde een fel antwoord van de GroenLinks-politica, die door Beesemer van repliek werd voorzien. Nu het stof enigszins is neergedwarreld geeft hij een interview aan Jonet.nl.

Hoe beleef je de laatste weken en maanden persoonlijk?

“Het trekt een behoorlijke wissel op me, omdat ik mezelf ook behoorlijk verantwoordelijk voel. Naast mijn familie en mijn werkt is er Maccabi en alles wat daarbij hoort. Het kost me veel tijd en inzet. Ik voel ook een bepaald soort urgentie, omdat ik het gevoel heb dat we op een hellend vlak terechtgekomen zijn.”

Wat bedoel je daarmee, een hellend vlak?

“De situatie voor Joden in Nederland is er niet eenvoudiger op geworden door de oorlog in Gaza. Ook is de discussie intern, dus binnen de gemeenschap, aan het verharden. Op ons en onze leden komen veel geluiden af. Daardoor maken ze zich ernstig zorgen en ook boos over wat zich zo hier en daar afspeelt. En de situatie in Gaza wordt door veel niet-Joden aangegrepen om hun frustraties op de Joodse gemeenschap in Nederland bot te vieren.”

Veel Joodse Nederlanders maken zich zorgen over hun positie in Nederland. Hoe zie jij dit?

“Ik denk dat de positie van Joodse Nederlanders in het algemeen wel gewaarborgd is. Althans: zolang je afstand doet van wat ik ‘het dossier Israël’ noem. Zodra je op de een of andere manier verbonden bent met Israël, wat per definitief alle Joden zijn, dan wordt de situatie bijkans onhoudbaar. De zogenaamde splitsing tussen Joden en zionisten, daar heeft de Joodse gemeenschap ontzettend veel last van. Een aantal mensen gaat daar in mee, soms uit vrije wil omdat ze vinden dat ze gewoon harde kritiek op Israël moeten leveren, en anderen uit angst omdat ze geen zin hebben om in de problemen te komen.”

Ben je zelf bezorgd?

“Ik maak me met name zorgen om mijn kinderen, die aan het studeren zijn. Het gaat om de onveilige en inconfortabele situatie waarin zij terecht zijn gekomen op de universiteit, maar ook in het culturele leven en het nachtleven in Amsterdam. Daar is het de haat die zegeviert. Nuance en dialoog is eigenlijk volledig verdwenen. Ik zie hun toekomst met gezonde onrust tegemoet en dat is ook de reden waarom ik handel.”

Hoezo ‘handelen’?

“Van huis uit heb ik een vechtersmentaliteit. Ik wil vechten voor de bestaanszekerheid voor mijn kinderen en wil ook dat ze hun geloof kunnen blijven uiten. Maar ook vecht ik ervoor dat ze hun band met het land Israël en haar inwoners kunnen behouden, en er op een normale manier mee om kunnen gaan.”

Wat deed je besluiten om als Maccabi Nederland in actie te komen?

“Wij zijn in de laatste jaren van een normale sport- en educatieclub veranderd in een organisatie die opkomt voor de brede belangen van de gemeenschap. In de coronatijd hebben we veel mensen geholpen en tijdens de Oekraïnecrisis hebben we Joodse en niet-Joodse Oekraïeners opgevangen. Vorig jaar zijn we in de bres gesprongen voor de Maccabi Tel Aviv-supporters tijdens de Jodenjacht. Ook waren we er als eerste bij toen Israëli’s gestrand waren in Nederland vanwege de luchtoorlog in Iran, afgelopen juni. Kortom: wij zijn ons veel breder gaan inzetten dan alleen voor sport, spel en vrije tijd.”

Hoe gaat dat?

“Inmiddels zijn we de luis in de pels, want we treden op en gaan de strijd aan. De Makkabeeërs streden indertijd tegen de Grieken en dat inspireert ons. We doen het dus in die traditie. Verder hoort het bij mij om zich in te zetten voor de veiligheid van de gemeenschap, zowel fysiek als mentaal.”

Waarom hebben jullie de brandbrief geschreven over het Gaza-statement van 24 juli van de gemeente Amsterdam?

“Het statement van de gemeente vond ik ongekend heftig. Dat is de wereld ingegooid zonder dat het Centraal Joods Overleg [CJO. red.] daarin geïnformeerd is. Wij zijn geen onderdeel van het CJO, maar hebben wel dagelijks contact met de voorzitter. De gemeente heeft de Joodse gemeenschap dus niet geïnformeerd. Dat is ongelukkig.”

Wat vind je er nog meer ongelukkig aan?

“De naam van het statement, Niet meer zwijgen, daar vind ik nogal misleidend. Eigenlijk hoor je in die verklaring vrij weinig over de stad: het ging alleen maar over Gaza en niet over andere zaken die in Amsterdam zelf spelen. En dat ze in het statement de NRC aanhalen, dat geeft de politieke kleur van de gemeente aan. Hoezo halen ze De Telegraaf niet eens aan? Ik vind het statement ook theater. Op SAIL is het college van B en W deze week aan het feestvieren. Dus hoezo van slag? En ze hebben het over ‘grimmigheid’ en ‘conflicten in stad’. Ze presenteren dat als een fait-a-compli, alsof dat nou eenmaal zo is. Ze doen het dus zonder het af te keuren of er tegen op te staan.”

Maar je wilde ook waarschuwen?

“Halsema is de machtigste vrouw van Nederland en straks misschien wel ooit eens de baas van Nederland. Haar statement over de ‘grimmigheid’ gaf mensen een onbedoelde vrijbrief om die grimmigheid in de praktijk te brengen. Daags na de verklaring zijn er allerlei incidenten rond Joden in Amsterdam gebeurd, zoals een spontane en intimiderende demonstratie tegen Joden in Buitenveldert. Dit bewijs dat je als burgemeester en college niet zo’n eenzijdig statement moet afgeven. En als je dat doet, dan moet je bijvoorbeeld ook wat zeggen over de Druzen in Syrië en de 500.000 slachtoffers in Soedan.”

Dus niet Israël?

“Nou, de stad Amsterdam heeft het volste recht om iets te zeggen over de heftige humanitaire situatie in Gaza maar moet dan ook oog hebben voor het vreselijke leed en trauma in Israël en het volledig niet betrekken van Hamas in hun standpunt als hoofdschuldige voor leed van alle partijen doet geen eer aan de feiten.”

Goed. Is het wel aan Maccabi Nederland om in actie te komen? Moet niet het CJO of het CIDI een actie als deze ondernemen?

“Er is daags na onze brandbrief een ingezonden stuk geweest van Ronny Naftaniel en opperrabbijn Jacobs, die in feite hetzelfde zeggen. Zij doen het dus ook. En omdat het CJO in andere verbanden verwikkeld is, kunnen ze minder snel handelen als wij. Ik heb het CJO tevens vooraf geïnformeerd over de brief. Ik kan me ook voorstellen dat het CJO een andere verhouding heeft met de burgemeester, dus dat wij dit doen hoeft niet eens zo gek te zijn. En belangrijk: wij hebben gewoon een brief gestuurd, geen andere fysieke of intimiderende acties gehouden.”

Zag Halsema jullie brief misschien niet aankomen?

“Nou, letterlijk niet, want ik heb die brandbrief tijdens het reces gestuurd. Kennelijk was ze ervan niet op de hoogte, omdat ze op vakantie was. Haar mensen hebben haar blijkbaar niet geïnformeerd. Ik heb de brief verder met wat andere mensen gedeeld, waardoor hij onbedoeld in de publiciteit gekomen is. Naar ik begreep heeft Halsema het uit de media moeten vernemen dat deze brief er was. Ze was daar verbolgen over. Maar haar mensen hadden haar op de hoogte moeten stellen. En waarom zou een kleine liefdadigheidorganisatie als de onze geen brandbrief naar haar mogen schrijven?”

Halsema heeft na het lezen van jullie brief geantwoord. Ze was ‘not amused’ en verwijt Maccabi Nederland olie op het vuur te gooien en Joden bang te maken. Hoe zie je dit?

“Laat ik het zo zeggen: haar antwoord was wat mij betreft veel te fel. Als je zegt dat juist wij ervoor zorgen dat mensen in de stad zich onveilig voelen, dan is dat het omkeren van feiten. Geen enkele Joodse Amsterdammer ervaart het zo dat wij voor onveiligheid zorgen. Haar antwoord doet me ook denken aan de uitspraak van Johan Derksen, dat de Joden het aan zichzelf te danken hebben. Het is victim blaming van haar en dat raakt kant noch wal.”

Halsema zegt het na 7 oktober 2023 voor de Joden in de stad en Israël te hebben opgenomen. Nu zijn anderen aan de beurt. Kun je dit begrijpen?

“Zij heeft na 7 oktober de Israëlische vlag opgehangen, iets wat alle andere burgemeesters hadden moeten doen. Daarvoor heb ik haar vaak bedankt en geprezen. Dat laat onverlet dat ik heb willen reageren op haar verklaring over Gaza van 24 juli. Ze heeft een goede relatie met de Joodse gemeenschap en heeft een luisterend oor voor ons, en heeft ook veel dingen gedaan om onze veiligheid te waarborgen. Maar daar hebben we het hier nu niet over, want in zo’n goede relatie moet je gewoon dingen tegen elkaar kunnen zeggen. En ook moet je een beetje empathie tonen en je verplaatsen in een gemeenschap die getroebleerd is, in de stad van Anne Frank, waar een hele historie van ellende met Joden is, zeker ook de laatste jaren. Van het bekladden van Stolpersteine tot aan het besmeuren van het Anne Frankbeeldje en van Bob Vylan die mag optreden tot aan het bekladden van het monument op de Dam.”

Kortweg?

“Ik vond de verklaring van haar over Gaza juist olie op het vuur gooien.”

Wat vond je van de toon van de brief van Halsema?

“Ik vond het nogal een vorm van machtsvertoon naar ons. Je hoeft niet met zoveel krachttermen tekeer te gaan tegen een stichting als de onze. Dat kan heel intimiderend werken. Ook zegt ze min of meer slachtoffer te zijn.”

Halsema vertegenwoordigt de autoriteiten, terwijl Maccabi Nederland een Joodse stichting is. Is de verhouding niet scheef?

“Wij zijn een kleine liefdadigheidsinstelling met weinig mensen en zij heeft een heel ambtenarenapparaat achter zich. En ook heeft ze een ongelimiteerd overheidsbudget. Dat kan nogal intimiderend zijn, want wij zijn slechts burgers.”

Jullie hebben haar boze brief beantwoord. Wat was de strekking daarvan?

“Onze repliek was een stuk gematigder van toon. Niet omdat wij capituleren, maar omdat wij willen de-escaleren. We hebben een open hand uitgestoken en we verwachten dat er een nieuw gesprek met haar komt.”

Maar Halsema heeft nog niet gereageerd op jullie repliek.

“Nee, maar laat ik je dit zeggen. Zij en ik zijn ongeveer van dezelfde leeftijd en lopen qua politieke kleur behoorlijk uiteen, maar wat ik in gezamenlijkheid met haar heb, is dat ik verontwaardigd reageer als dingen mij niet bevallen. Dat zij verontwaardigd was over onze brandbrief snap ik wel, ook omdat het in mijn karakter zit. Ik neem het haar niet kwalijk en ben bereid om in gesprek te gaan. Ik ben maar een burger die het opneemt voor zijn leden en zij is toch de machtigste vrouw van Nederland die weet wat ze doet. Daarom vond ik haar reactie op onze brandbrief eigelijk ook zo ongepast.”

Hoe zie je de toekomst voor Joden in Amsterdam?

“Ik vind absoluut dat wij een plek hebben in Amsterdam en zal daar voor blijven strijden tot ik mijn ogen sluit. Wat mij betreft hebben wij Joden een toekomst, maar op dit moment is het geen prettige situatie en dat is een understatement.”

Blijft Maccabi Nederland op deze weg doorgaan?

“Maccabi Nederland is als eerste veel meer dan mijzelf als persoon. Ik heb een ongelooflijk goed team bij Maccabi. Wij proberen altijd creatief en out of the box te denken. Inmiddels ben ik weer met zeven nieuwe initiatieven bezig, die variëren van een tennistoernooi tot aan een politiek gekleurde actie.”

Wat kunnen we nog meer van jullie verwachten?

“Halsema sloeg nogal aan op de term ‘verzet’ uit de brandbrief, maar verzet kan op allerlei manieren die vallen binnen de grenzen van de democratische rechtstaat. Wij Joden zijn beschaafde mensen. Ook zijn we niet in getal dusdanig groot dat we massaal de straat op kunnen gaan, maar wij zijn wel goed in het gebruiken van onze hersens. Dat is ons grootste bezit en daar gaan wij dus vooral mee door.”