Waarom de verkiezingen niet uitstellen? – column Hanneke Gelderblom

Hanneke Gelderblom
Beeld: K. Rijken

Vragen blijven stellen en je mening steeds opnieuw van argumenten voorzien. Het is een van de positieve dingen die kennelijk een zeer Joodse eigenschap is. Ik vraag mij al enige weken af waarom de Tweede Kamerverkiezingen van 15, 16 en 17 maart niet drie maanden worden uitgesteld. Die vragen stel ik niet alleen vanuit mijn eigen kritische blik, maar ook als oud-verkiezingswaarnemer van de Organisatie voor Vrede en Veiligheid in Europa (OVSE).

Ik maak me oprecht zorgen. Geen enkel Tweede Kamerlid noch minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, die dit onderwerp in haar portefeuille heeft, wil de verkiezingen uitstellen en verplaatsen naar 16 juni. Het belangrijkste argument luidt: ‘Het kabinet is demissionair’, dus zo snel mogelijk verkiezingen houden is noodzakelijk. Daaraan wordt toegevoegd: ‘Er is al een enorm bedrag aan de voorbereidingen uitgegeven’. Dat we sinds maart 2020 in een uitzonderlijke Covid-crisissituatie zitten, speelt in Nederland dus blijkbaar geen rol.

Wel in Duitsland, waar verkiezingen in bondslanden wel zijn uitgesteld. In de Spaanse provincie Catalonië zijn de verkiezingen onlangs wel gewoon doorgegaan. Daar heeft men na een zeer lage opkomst van vijftig procent spijt van. Ook in Zwitserland gingen zondag drie volksraadplegingen door. De Zwitsers kozen onder meer voor een boerkaverbod, maar de opkomst was voor dergelijke referenda met 51 procent aan de lage kant en mogelijk was de uitslag daardoor vertekend. Zou dat met corona te maken hebben? Zwitserse analisten gaven aan van wel.

Teveel besmettingen
Wie goed naar het OMT luistert, hoort dat de Britse, Braziliaanse en Zuid-Afrikaanse coronavarianten nog besmettelijker en dodelijker zijn dan de eerste coronavariant. Ondanks alle maatregelen wil het aantal besmettingen maar niet afnemen. In tegendeel. De besmettingsgraad onder mensen jonger dan zeventig jaar neemt weer toe. De avondklok wordt verlengd tot 30 maart, maar op 15, 16 en 17 maart zijn de stembureaus wel tot negen uur ’s avonds open. En de stemmen worden ’s nachts geteld. Hoe kun je dat uitleggen? De viruswappies zullen van dit gebrek aan logica dankbaar gebruik maken.

Zeker, alle gemeenten hebben maatregelen genomen om de verkiezingen goed te laten verlopen. Stembureaus in speciaal geselecteerde grote gebouwen, met mondkapjes en extra coronaschermen voor de stembureauleden worden nu al in stelling gebracht. En er komt een mondkapjesplicht voor iedereen die gaat stemmen. Senioren die ouder zijn dan zeventig jaar krijgen hun stembiljet thuisgestuurd, met een gefrankeerde retour-enveloppe. Technisch gezien lijkt dat alles redelijk doordacht, maar de menselijke factor wordt grotendeels vergeten.

Als oud-OVSE-waarnemer waarschuw ik nu, want het afbreukrisico is enorm groot. Hierbij mijn belangrijkste argumenten om deze verkiezingen uit te stellen:

1. Het risico van een veel te lage opkomst
Het per post ontvangen stembiljet moet in de brievenbus worden gedaan of naar een speciale bus op bijvoorbeeld op het stadhuis worden gebracht. Kennelijk gaat men ervan uit dat al die ouderen dat wel gaan doen. Vergeet het maar.

Het is een illusie te denken dat bejaarden, die nog geen tweede vaccinatie hebben en die al maanden vrijwel geen boodschappen buiten de deur meer doen, wel eventjes naar de brievenbus zullen lopen. De ouderwetse ‘brievenbus om de hoek’ is namelijk vrijwel overal verdwenen. En waarom zou je naar het stembureau gaan of naar het stadhuis om je stemenveloppe daar in te leveren? Dan kan je net zo goed meteen daar gaan stemmen.

Ook bleek bij een proefopstelling vijftig procent van de briefstemmen ongeldig te zijn. Dat zijn dus stemmers die hun best hebben gedaan om het goed te doen. Mijn inschatting is daarom dat de helft van de briefstemmen straks verloren zal gaan. Die zullen ofwel ongeldig zijn of gewoon niet op de post worden gedaan. In dat geval hebben we het over 1,2 van de 13,2 miljoen stemgerechtigden, goed voor dertien van de 150 Tweede Kamerzetels. Een lage opkomst resulteert ook in een lagere kiesdrempel, waardoor een aantal van de ruziemakers met nu allemaal hun eigen partijtje, nog makkelijker met één zetel in de Kamer kunnen komen. Een bepaald niet werkbare situatie.

2. Het risico van fraude en ronselen
Inmiddels is er sprake van ‘goedwillenden’ die het poststembiljet van die ruim twee miljoen ouderen wel even willen komen ophalen. Dat zijn in feite stemmenronselaars die je vast ook nog wel aanbieden te komen helpen met het invullen. Daarnaast is er ook een ruimere stemoverdracht. Je eigen stem uitbrengen met één of meer machtigingen maakt het ronselen van stemmen ook makkelijker. Het is een risico waar de OVSE, de internationale verkiezingsautoriteit, bij Nederland al meerdere malen bezwaar tegen heeft gemaakt.

Inmiddels is ook bekend dat zowel Forum voor Democratie van Thierry Baudet alsook de politieke partij DENK van Farid Azarkan al op ruime schaal met die ronselvoorbereiding bezig zijn. Natuurlijk is dat verboden, maar het valt moeilijk, zeg maar gerust niet te controlerenen. Deze partijen trekken zich geen mallemoer aan van dit verbod. Ook is er geen voorlichting op tv over deze mogelijkheid of een waarschuwing in de begeleidende brief dat je het per post bezorgde stembiljet, of een volmacht, bij voorkeur uitsluitend aan je eigen kinderen of een erg goede kennis moet meegeven.

3. Het risico van beïnvloeding
In veel landen is het een dag voor de werkelijke verkiezingen verboden de laatste peilingen bekend te maken. Dat beïnvloedt de kiezer namelijk. Stemmen op de winnaar is een algemeen bekend fenomeen. Exitpolls van maandag 15 en dinsdag 16 maart kunnen de kiezer dus stevig beïnvloeden. Minister Ollongren heeft gezegd de peilingbureaus te vragen geen extra exit pols te verspreiden. Tevergeefs, want dit weekend maakte opiniepeiler Maurice de Hond al bekend reeds ’avonds op 16 maart met een extra peiling te komen. Wie houdt hem tegen? Van een verbod is geen sprake.

4. Het risico van een tekort aan stembureauleden
In veel steden is nu al een tekort aan mensen die vrijwillig het stembureau komen bemannen.
Ikzelf heb dit werk jarenlang gedaan in mijn eigen Den Haag, maar vanwege het hoge aantal coronabesmettingen zal ik mij dit jaar als vicevoorzitter van mijn stembureau waarschijnlijk moeten afmelden. Indien het aantal besmettingen deze week niet onder de drieduizend komt, zie ik voor mezelf geen andere keus.

Na een jaar lang geen enkele bijeenkomst en zelfs begrafenissen van dierbare vrienden niet hebben kunnen bijwonen, ga ik niet van vier uur ’s middags tot negen uur ’s avonds in een ruimte zitten waarbij het niet uitgesloten is dat besmette, niet geteste personen kunnen komen stemmen. Ik mag het gewoon ook niet van mijn kinderen. Mijn situatie is een voorbeeld, want overal in het land zijn er veel senioren die dit jaar niet op het stembureau meedoen als stembureau-lid. Jongeren zijn sowieso moeilijk te vinden voor deze klus, helaas.

Jammer genoeg moet ik nu al concluderen: Fraude op grote schaal is niet onmogelijk en een lage opkomst is niet onwaarschijnlijk. Dat kan tot een zwaar vertekende uitslag leiden die de mening van Nederland slecht vertegenwoordigt. Daarmee blijf ik mijn vraag stellen: Is het laten doorgaan van de verkiezingen op 17 maart niet gewoon onverantwoord?

Lees ook:
Haal de bezem door het Nationaal Comité 4 en 5 Mei – column Hanneke Gelderblom

Met de affaire rond schrijver Abdelkader Benali, vorige week, heeft het Nationaal Comité 4 en 5 Mei geen beste beurt gemaakt. In plaats van een goede visie op modern herdenken te presenteren slaagde het Comité er opnieuw in dagenlang kranten, radio, televisie en social media te vullen met veel afkeer en boosheid.

Logo Maror.

Deze column is mede mogelijk gemaakt door Stichting Maror.


Categorie: |

Home » Nieuws » Waarom de verkiezingen niet uitstellen? – column Hanneke Gelderblom