Waarom is antisemitisme in de Ierse politiek zo aanwezig? – achtergrond

In Ierland is enige rumoer ontstaan over een onderzoek naar Jodenhaat in de politiek en het openbaar bestuur. Een vernietigend rapport onthulde hoe hooggeplaatste Ierse politici materiaal hebben goedgekeurd dat lijkt te sympathiseren met Hitlers kijk op de Joden. Ook hebben politici een bericht gedeeld waarin ze Israël de schuld geven van de terreuraanslagen van 9/11 en blijken ze betrokken te zijn bij ‘een orgie van veroordelingen’ van Israël, zowel in het parlement als daarbuiten. Het is niet voor het eerst dat dergelijk nieuws uit Ierland komt. Maar hoe komt het dat Ierse bestuurders en politici zo anti-Joods en anti-Israël zijn?

Onderzoek
Allereerst het nieuws dat naar buiten kwam. Journalist David Collier deed jarenlang onderzoek naar antisemitisme en Israël-haat in het Ierse openbaar bestuur. In een rapportage kwam hij voor de dag met verschillende feiten. Zo schrijft hij onder meer over parlementariër Chris Andrews (Sinn Fein), die in 2018 een opmerking op zijn Facebookpagina likete waarin wordt geopperd ‘zionistische klootzakken te vermoorden’. Ook leek hij te suggereren dat ‘Hitler er misschien niet al te veel naast heeft gezeten’. Sinn Fein zit zowel in Zuid- als Noord-Ierland in de oppositie, maar groeit al jaren.

Steun aan BDS
Het rapport bevat een lange lijst aan Ierse volksvertegenwoordigers, openbaar bestuurders en Europarlementariërs die er antisemitische gedachten op na houden, van links tot rechts. Hetzelfde geldt voor politici die de anti-Israël-beweging Boycot, Desinvesteren en Sancties (BDS) openlijk ondersteunen en die Israël als ‘een van de meest weerzinwekkende en verachtelijke regimes ter wereld’ bestempelen. De bevindingen van Collier kwamen in het Ierse nieuws en geen van de bestuurders en politici wilde een reactie leveren. Begin november liet de Zuid-Ierse Sinn Fein-leider Mary Lou McDonald er geen gras over groeien: op het partijcongres werd Israël veroordeeld.

Naar Durban IV
Vorig jaar maakte Ierland in zijn eentje de gang naar de omstreden Durban IV-conferentie – de verjaardag van de beruchte VN-conferentie in 2001 in Durban, die uitmondde in een parade van anti-Joodse haat-uitingen en die achteraf werd bestempeld als de ‘ergste uiting van antisemitisme sinds de Tweede Wereldoorlog’. De Ieren gingen ‘alleen’, want bijna alle andere EU-landen, Groot-Brittannië, Australië, Amerika en Canada bleven thuis. Voor Dublin maakte dat niets uit: steun aan de Palestijnen was belangrijker dan het risico opnieuw verzeild te raken in stromen van anti-Israëlisch antisemitisme. Verder weigerde Ierland vorige maand een VN-resolutie te tekenen voor het bestrijden van antisemitisme.

‘Gekoloniseerd’
Hoe komt het dat het anti-Israëlisch antisemitisme en Jodenhaat in Ierland zo structureel zijn? Dat heeft te maken met het Ierse onderbuikgevoel om onderdrukt te worden. Veel Ierse politici ‘voelen mee’ met hun Palestijnse collega’s, die erop hameren dat de Palestijnen door Israël worden ‘gekoloniseerd’, net als de Britten enkele honderden jaren met de Ieren hebben gedaan. De regeringspartijen uiten zich zeer Israël-kritisch, waarbij antisemitisme komt kijken, maar willen de diplomatieke relatie met Israël behouden. Het is echter met name Sinn Fein dat verder wil gaan en de banden met Israël wil opblazen. De grootste oppositiepartij is republikeins (dus voor hereniging met het noorden en zeer kritisch op de Britten), links-populistisch en groeit. De partij steunt BDS openlijk en wordt daarop niet aangevallen door andere partijen.

Samen met de zionisten
Hoe anders was het aan het begin van de 20ste eeuw, toen Ierse republikeinen juist sympathiseerden met de zionisten, die in het Britse Mandaatgebied Palestina hun nieuwe thuis zochten. Volgens de Ieren van toen waren de Joden die naar hun voormalige thuisland trokken de onderdrukten. Vanuit hun kant erkenden de zionisten de Ierse republikeinen als een onderdrukt volk en hielpen zij hen. Jaren later bestudeerden de paramilitaire Irgun en Lehi nauwkeurig de guerrillatactieken die werden gebruikt in de Ierse onafhankelijkheidsoorlog. Lehi-leider en de latere premier Yitzhak Shamir kreeg zelfs de bijnaam Michael, vernoemd naar de Ierse onafhankelijkheidsleider Michael Collins.

Ommezwaai
Alles veranderde in 1937, toen de zionisten het Britse plan omarmden om het Mandaatgebied op te delen in een Israëlische en Palestijnse staat. Voor de Ierse premier Eamonn De Valera was dat een deja vu: hij vergeleek het plan met de deling van Ierland in 1921 in noord en zuid, en hekelde het bij de Volkerenbond – de voorloper van de VN. De Ierse politiek ging zijn houding tegenover het zionisme door het prisma van de Britten te zien. ‘Als de zionisten en de Britten inzake de opdeling aan dezelfde kant staan, dan kunnen wij de zionisten niet langer steunen’, zo was de Ierse gedachte. Na de Zesdaagse Oorlog van 1967 begon de publieke opinie te veranderen in pro-Palestijns. De politiek ging daar in mee. Zo was Ierland het eerste EG-land dat de PLO erkende, in 1980.

Boycotwet afgevoerd
Het Ierse parlement trok in 2018 de internationale aandacht toen het de Occupied Territories Bill goedkeurde, een wet die alle goederen en diensten die afkomstig waren uit nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, zou hebben verboden. Zou, want hoewel de wet brede steun genoot van politieke partijen en het grote publiek, werd die afgevoerd tijdens coalitieonderhandelingen tussen de twee conservatieve partijen. Geen van beiden had zin in een diplomatiek conflict met Israël en daarom kwam de Ierse boycot er niet. Toch spreekt het Ierse parlement, de Dáil, zich nog geregeld tegen Israël uit. Zo wordt Israël in het parlement vergeleken met het Zuid-Afrika van voor 1994.

Contrair gaan
Hoe dan ook probeert Ierland zijn eigen koers te varen tegen Israël. Dat doet de Ierse coalitieregering door tegen de internationale consensus in te gaan, zoals het bijwonen van de VN-conferentie in Durban in 2021. Verder wijzen de Ieren op het Goede Vrijdagakkoord van 1998 in Noord-Ierland. Destijds sloten protestanten en katholieken vrede en kwam er na dertig jaar een einde aan de Noord-Ierse burgeroorlog, the Troubles. De Palestijnse kwestie zou net als de Noord-Ierse op een dergelijke manier kunnen worden opgelost, aldus Ierse politici, die de Oslo-akkoorden afschilderen als slecht voor de Palestijnen.

Impasse in Belfast
Sinds 1998 moeten protestanten en katholieken in Noord-Ierland de macht altijd delen. In iedere nieuw gekozen Noord-Ierse assemblee moeten de grootste unionistische (protestantse) en republikeinse (katholieke) partij in een regering stappen. In de jaren 2000 lukte het echter jarenlang niet om een regering te vormen, omdat beide partijen elkaar niet vertrouwden, waardoor Londen het bestuur van Noord-Ierland tijdelijk overnam. Momenteel is er in Belfast wederom een politieke impasse, want bij de laatste verkiezingen werd Sinn Fein voor het eerst de grootste. De unionistische DUP werd tweede, maar weigert te dienen onder de Noord-Ierse Sinn Fein-leider Michelle O’Neill.

Tweestatenoplossing
Hoewel Ierland nooit heeft gebroken met het buitenlandse beleid van de EU en nog steeds officieel de tweestatenoplossing steunt, zoals uiteengezet in de Oslo-akkoorden, hebben leiders uit het hele Ierse politieke spectrum onder andere scherpe kritiek geuit op het Israëlische nederzettingenbeleid. De Ierse kritiek is groter geworden naarmate de tweestatenoplossing steeds verder uit beeld is geraakt en de EU zich meer bezighoudt met andere buitenlandse kwesties. Dat resulteert in een gespannen diplomatieke band met Israël.

Hoe ziet de toekomst eruit?
Het speurwerk van journalist Collier heeft in Ierland niet geleid tot grote ophef of politieke gevolgen. Daarvoor is de consensus over steun aan de Palestijnen te groot. Ierland heeft echter ambitie om andere landen van zijn eigen koers te overtuigen. Het is echter onwaarschijnlijk dat dat zal lukken, alleen al omdat Ierland relatief klein is en weinig te zeggen heeft in Europa en op het wereldtoneel. Tegelijkertijd is Sinn Fein in opkomst. De partij won de laatste verkiezingen in de Ierse republiek (het zuiden) en in Noord-Ierland, maar kon die winst niet omzetten in regeringsdeelname. Mocht dit ooit wel het geval zijn, dan zou Ierland zijn rug kunnen toekeren naar Israël. Het antisemitisme zal ook dan nog in grote delen van het openbaar bestuur aanwezig zijn.

Lees ook:
Ierland en Israël op de rand van diplomatieke ruzie
Israël heeft Ierland gewaarschuwd voor verregaande gevolgen als een nieuwe Ierse wet intreedt die de handel in producten van de Westelijke Jordaanoever en de Golan Hoogvlakte strafbaar stelt. De Ierse ambassadeur in Tel Aviv moest zich vrijdag in Jeruzalem verantwoorden op het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken.