Achttien steden doen mee aan Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet

In de aanloop naar Dodenherdenking en Bevrijdingsdag doen dit jaar achttien steden mee aan Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet. Dit is een jaarlijks terugkerend programma. Vertellers, bezoekers en bewoners delen verhalen in huizen waar Joden of verzetsmensen woonden en werkten voor, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog.

Dit jaar vindt dit herdenkingsprogramma plaats van 29 april tot en met 5 mei 2023. De organisator is het Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam in samenwerking met de lokale partners. Bezoekers zijn te gast in deze huizen waar nog wordt gewoond en gewerkt. In de intieme setting van een woonkamer of keuken kun je luisteren naar de persoonlijke, ontroerende en vaak opmerkelijke geschiedenissen die plaatsvonden achter de voordeur.

Het project Open Joodse Huizen ontstond in 2012 in Amsterdam naar een idee van Denise Citroen. De organisatoren merkten dat de verhalen aansloegen bij bewoners, buurtgenoten en geïnteresseerden. De vooroorlogse Joodse geschiedenis van een straat of buurt bleken bij veel mensen onbekend. Ook buiten de hoofdstad bleek vraag te zijn naar deze nieuwe manier van herdenken. In 2013 deden al zes steden mee en dit jaar hebben achttien steden zich aangesloten bij Open Joodse Huizen.

De bijeenkomsten passen in de Joodse traditie van herdenken door het noemen van de namen van oud-bewoners. Want als een naam niet meer wordt gezegd, die bestaat niet meer.

De manchetknopen van Jan (Groningen)
Eva Kwant vroeg zich al jaren af waar de manchetknopen die bij haar thuis lagen, vandaan kwamen. In haar eindexamenjaar ging ze op onderzoek uit en ontdekte de geschiedenis erachter. De manchetknopen waren van haar overgrootvader Jan van Dam. Hij kreeg deze van Mozes Aptroot, die met zijn gezin werd opgepakt en gedeporteerd naar een concentratiekamp. Bijna niemand van de familie Aptroot overleefde de Holocaust. Eva wilde de knopen graag teruggeven aan de nabestaanden. Of het gelukt is om hen te vinden, vertelt ze op 4 mei in het huis van haar overgrootvader in Groningen.

Kostuumnaaister en Tweede Kamerlid Alida de Jong (Den Haag)
Op de Stationsweg 10b in Den Haag vertelt historicus en journalist Peter Paul de Baar over de Joodse Alida de Jong. Toen ze werd geboren in 1885, was het vrouwenstemrecht nog niet ingevoerd. Maar Alida wist zich op te werken van kostuumnaaister, naar vakbondsbestuurder, tot zij uiteindelijk in de Tweede Kamer zat voor de SDAP. Ze zette zich onder andere in voor vrouwenrechten. In 1943 werd ze vermoord in vernietigingskamp Sobibór.

Dicky en Johan (Winterswijk)
In Winterswijk vertelt Gert Jan Bollen over de Joodse Dicky Boekebinder. Dicky, een jongetje uit de Randstad, dook tijdens de Tweede Wereldoorlog onder bij het gezin van de opa en oma van Gert Jan. Dicky was toen zes jaar oud, net als hun zoon Johan. De twee jongens konden het goed met elkaar vinden. Dicky overleefde de oorlog dankzij het veilige onderduikadres. Op hoge leeftijd droeg Dicky de grootouders van Gert Jan aan voor een Yad Vashem-onderscheiding.

Deze en andere bijzondere en ontroerende verhalen kun je beluisteren in Amsterdam, Assen, Bergen op Zoom, Borculo, Den Haag, Deventer, Emmen, Gorinchem, Gouda, Groningen, Haarlem, Hoorn, Nijmegen, Steenwijk, Utrecht, Wageningen, Winterswijk en Zaanstad. Kijk voor het volledige programma op de website van het Joods Cultureel Kwartier.

Talkshow
Op 3 mei is er een online talkshow over Open Joodse Huizen. Overlevenden, nabestaanden en bewoners vertellen over twee bijzondere oorlogsverhalen uit Groningen en Utrecht. Deze talkshow is rechtstreeks te volgen via de website van het JCK. Aanvang: 20.00 uur.

Beeld: Open Joodse Huizen in Amsterdam (Foto: Jordi Huisman, met toestemming gebruikt)