Stadsherstel begint met restauratie Joods Gemeentegebouw Haarlem

Nog dit jaar begint Stadsherstel Amsterdam met de restauratie van het Joods Gemeentegebouw in Haarlem. De gemeente Haarlem besloot in 2020 het pand te verkopen en Stadsherstel werd de nieuwe eigenaar. Voordat de werkzaamheden beginnen, is het mogelijk het Gemeentegebouw nog één keer in de oude staat te bezoeken. In het kader van het project Open Joodse Huizen | Huizen van Verzet gaan de deuren op 4 mei open.

Met de aankoop door Stadsherstel kwam een einde aan een lange periode van onzekerheid voor het monumentale pand aan de Lange Wijngaardstraat 14. Het gebouw werd in 1888 opgeleverd als het nieuwe onderkomen voor de bloeiende Joodse gemeenschap van Haarlem in de negentiende eeuw. De bestaande synagoge werd te klein. Het nieuwe Joods Gemeentegebouw bood onderdak aan een sjoel, een mikwe en de woning voor de rabbijn.

Regionale functie
Ook waren er tal van aanvullende publieke voorzieningen, zoals een schooltje en twee grote zalen voor feesten en herdenkingen. Daardoor had het niet alleen een lokale, maar ook een sterk regionale functie. Het prachtige pand met de uitstraling van een stadspaleis, was uniek in Nederland. De rijke decoraties in de vier-en-een-halve meter hoge zalen zijn nog deels te zien. Net als de details in het stucwerk en de statige houten trappen.

Van Joods centrum tot kraakpand
De Joodse Gemeente Haarlem had het pand tot de Tweede Wereldoorlog in gebruik. Na 1945 werd het gebouw verkocht en bood onderdak aan de Haarlemse verkeerspolitie. Daarna volgde een periode van leegstand en werd het in de jaren zeventig gekraakt. Het was een van de eerste kraakpanden in Nederland. Van de toenmalig wethouder mochten de bewoners blijven zitten. Er was toch geen andere bestemming voor. De laatste bewoners zijn pas in 2022 vertrokken. Ondertussen nam de gemeenteraad in november 2018 een motie aan voor een haalbaarheidsonderzoek naar het opnieuw in gebruik nemen van het Joods Gemeentegebouw. Twee jaar later besloot het stadsbestuur tot verkoop.

Voorafgaand aan de herstelwerkzaamheden worden alle niet-monumentale elementen verwijderd. Tijdens de restauratie krijgt het beschadigde interieur een forse opknapbeurt. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het stucwerk aan de plafonds. Daarin zijn acanthusbladeren verwerkt, die voor de Joodse gemeenschap het symbool waren voor hoop en optimisme.

Joods centrum
Na de renovatie krijgt de Joodse gemeenschap opnieuw een plek in het Gemeentegebouw. De eerste verdieping heeft een gecombineerde functie als cultureel en educatief centrum, en als plaats van herinnering. Daarnaast krijgt de NIG Noord-Holland Noordwest er ruimte voor activiteiten. In het overige deel komen appartementen, en ruimtes voor bedrijven en kantoren.

Op 4 mei organiseert Stadsherstel Amsterdam een aantal rondleidingen. De bovenste verdieping is alleen toegankelijk per trap en daardoor niet bereikbaar voor mensen die slecht ter been zijn. Aanmelden vooraf is niet nodig.

Lees ook:
Inzamelactie voor Joods Gemeentegebouw Haarlem begonnen
In Haarlem komt een Joods educatief en cultureel centrum: het Joods Gemeentegebouw. Daar kunnen Joden en niet-Joden terecht om meer te weten te komen over Joods Haarlem, maar ook voor ontmoetingen, manifestaties en activiteiten. Het project is inmiddels in een nieuwe fase aanbeland. De gemeente Haarlem zal het pand verkopen aan het Amsterdamse Stadsherstel N.V. en ook is er een stichting opgericht die het Joodse onderdeel op de eerste etage coördineert.