België heeft een nieuwe, Joodse premier – alles wat u moet weten over Sophie Wilmès

Nadat zondag bekend werd dat de Belgische premier Charles Michel (Mouvement Reformateur, MR) is opgevolgd door partijgenote Sophie Wilmès, kwam algauw het nieuws opgang dat zij een Joodse achtergrond heeft. De eerste vrouwelijke premier van België is tevens Franstalig en 44 jaar oud. Zowel in Franstalig België als in Vlaanderen is is Wilmès een onbekende bij het grote publiek. Waarom is ze op deze post gekomen en welke rol speelt haar Joods zijn in haar leven? Dat heeft ze zorgvuldig geheim gehouden, aldus Joods België. Eerder bracht premier Michel een bezoek aan de Joodse gemeenschap. Het is nog de vraag of Wilmès hetzelfde zal doen.

‘Machteloze premier’
Allereerst staat Wilmès nu al bekend als ‘de machteloze premier’. Dat komt dat ze eerste minister geworden is van een regering in lopende zaken. Eind vorig jaar viel de meerderheidsregering van Charles Michel door het vertrek van de Vlaams-nationalistische N-VA, die zich niet kon vinden in het Marrakech Migratiepact. De romp-regering die er sindsdien zit heeft nog slechts 32 van de 150 zetels tellende Kamer van Volksvertegenwoordigers. Wilmès zal dus op de winkel moeten passen en zal zich moeten plooien naar de wil van het parlement. Tegelijkertijd lopen er sinds de verkiezingen van mei formatiegesprekken voor een nieuwe regering. Als die er is, zal Wilmès mogelijk afgelost worden door een premier van de sociaaldemocratische PS of de N-VA.

Joodse achtergrond
Wilmès werd in Brussel geboren uit een Joodse moeder en een katholieke vader. Haar moeder is van Asjkenazische komaf en heeft meerdere familieleden tijdens de Sjoa verloren, meldt voorzitter Philippe Markiewicz van het Franstalige Centraal Israëlitisch Consistorie van België (CICB). “Ze heeft haar Joodse identiteit altijd verborgen gehouden, omdat ze vindt dat het een privé detail is uit haar biografie en niet iets dat verband houdt met beleidsaspecten,” verklaart Markiewicz aan het persagentschap JTA. Meer wil hij er niet over kwijt. Het is dus onduidelijk of Wilmès praktiserend Joods is of er niets mee doet. Het is vooralsnog alleen een gegeven en een Belgische primeur. Wel is het zo dat het Jodendom sinds kort een belangrijkere rol in haar leven speelt dan eerder, meldt een anonieme bron uit Joods België. Ze is inmiddels getrouwd en heeft vier kinderen.

Baby steps
In haar jeugd kreeg Wilmès al het een en ander van de politiek mee, omdat haar vader Phillippe Wilmès actief was bij de PSC, de voorlopiger van de huidige Franstalige christendemocratische CDH. Haar vader was tevens professor aan de UCL in Brussel en aan MIT in Boston, en hij was regent bij de Nationale Bank van België. Na jarenlang in Graven – Waals-Brabant – te hebben gewoond, verhuisde Sophie Wilmès terug naar Brussel om te studeren. In 2000 werd de gemeenteraadslid voor de liberale MR in de Brusselse deelgemeente Ukkel. Op dat moment zei ze dat dit haar grootste politieke ambitie was. In 2005 verliet ze de raad en intussen werkte ze al als adviseur voor de Europese Commissie. In 2007 ging ze terug naar de politiek om schepen – wethouder – te worden in de faciliteitengemeente Sint-Genesius-Rode (dit is een gemeente in Vlaanderen, waar de Franstalige burgers extra rechten, ‘faciliteiten’, hebben).

Sprongen vooruit
Van daaruit ging het politiek gezien hard. In Vlaams-Brabant was Wilmès van 2012 tot 2014 provincieraadslid voor de Franstalige eenheidslijst Union des Francophones, waarvoor ze ook fractieleider werd. Ook werd ze in 2013 MR-voorzitter voor de Brusselse Rand (dit zijn de faciliteitengemeenten samen). Bij de federale verkiezingen van mei 2014 stond Wilmès als eerste opvolger op de MR-lijst voor de Kamer van Volksvertegenwoordigers in de kieskring Brussel. In oktober 2014 kwam ze in de Kamer nadat MR-kopstuk Didier Reynders minister van Buitenlandse Zaken werd in de regering Michel I. Haar Kamerlidmaatschap was van korte duur, want al in 2015 volgde ze Hervé Jamar op als minister van Begroting. Na de val van de regering, in december vorig jaar, kreeg ze er de bevoegdheden Wetenschapsbeleid en Ambtenarenzaken bij.

Een grote onbekende
Binnen de MR geldt Wilmès als een bondgenote van inmiddels ex-premier Michel, die naar de EU vertrekt om de Pool Donald Tusk op te volgen als voorzitter van de Europese Raad. De partij bestaat min of meer uit twee facties: de groep rond Michel en de groep rond Reynders. Die laatste gaat ook naar de EU en wordt de nieuwe Belgische Eurocommissaris. Door Wilmès naar voren te schuiven als premier geeft Michel voorkomen dat iemand uit de entourage van Reynders op die post kon komen. Zo lijkt hij dus over zijn graf te regeren. Ook heeft Wilmès geen uitgesproken profiel. Velen in België kenden haar niet. In Vlaanderen was ze sowieso een grote onbekende, onder meer door de relatief ‘kleine’ ministersposten die ze bekleedde en omdat de Vlaamse media niet bovenop Franstalig België zitten.

Op de winkel passen
Voor de nieuwe premier is het nu zaak om op de winkel te passen. Niet alleen is ze premier van een regering in lopende zaken, maar ook heeft die regering dus geen meerderheid in het parlement. Daardoor zal Wilmès zich moeten plooien naar de wil van de Kamerleden en -fracties. Belangrijk is de federale formatie, die momenteel in alle stilte plaatsvindt. Bij de verkiezingen van afgelopen mei rolde de sociaaldemocratische PS in Franstalig België als winnaar uit de bus. In Vlaanderen werd de rechtse en Vlaams-nationalitische N-VA opnieuw de grootste. Beide partijen, die inhoudelijk gezien elkaars tegenpolen zijn, moeten de tandem gaan vormen van een nieuwe federale regering, aangevuld met de liberale partijen MR en Open VLD. Ook de Vlaamse sociaaldemocratische SP.a en de Vlaamse christendemocratische CD&V zitten nog in dat mandje voor zo’n ‘Bourgondische regering’.

Kortste premier
Het is nog volkomen onduidelijk of de Bourgondische combinatie gaat lukken en hoe lang de federale formatie nog duurt. België is in handen van het wereldrecord in regering vormen, die circa 1,5 jaar duurde. Mocht er toch relatief snel een regering op de been gebracht worden, dan is Wilmès niet alleen de enige Joodse en vrouwelijke premier, maar mogelijk ook de kortste premier van het land geweest. De laatste premier die erg kort regeerde was Mark Eijskens. Hij regeerde eenmalig en een aantal maanden in 1981.

Joodse kwesties
Wilmès is nu al sowieso een ministerskandidaat van de MR voor in een nieuwe regering. Dat komt onder meer omdat de zwaargewichten Michel en Reynders naar Europa vertrokken zijn, en omdat zij het tot premier heeft geschopt. Haar politieke rol is dus voorlopig niet uitgespeeld. Eerder bracht premier Michel een bezoek aan de Joodse gemeenschap. Gezien de rol en duur van het premierschap van Wilmès is het nog maar de vraag of zij hetzelfde zal doen, ook omdat ze niet voor haar Joods zijn uitkomt. Verder is er nog de kwestie rond het antisemitisme op het Aalster Carnaval. Onlangs werden er anti-Joodse plaatjes gepubliceerd van Carnavalsverenigingen. Het leverde veel ophef op en mogelijk wordt het carnaval van de UNESCO-werelderfgoedlijst geschrapt. Als Wilmès haar afschuw uitspreekt, zullen critici mogelijk zeggen dat zij dit doet omdat ze Joodse is.

Lees ook:
Charles Michel: Michel: ‘België zonder Joden is België niet’
De premier van België gaf deze week een speech in de Grote Synagoge van Brussel in het kader van de zeventigste verjaardag van de staat Israël. Hij benadrukte dat België zich ‘onvoorwaardelijk’ verzet tegen antisemitisme. “België zonder Joden, dat is België niet”.