De Drie van Breda uit Duits oogpunt gezien

Drie van Breda
wiki

Voor het eerst komt er in Nederland een lezing over de Drie van Breda vanuit Duits oogpunt gezien. De bijeenkomst wordt georganiseerd voor het Duitsland Instituut van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en zal in het Duits worden gevoerd. De lezing zal gehouden worden in Amsterdam. De Drie van Breda waren de laatste Duitse oorlogsmisdadigers die in Nederland hun straf uitzaten -eigenlijk ging het om ‘de Vier van Breda’, maar een van hen, Willy Lages, stierf in 1971. Vanaf de jaren zeventig zorgden de drie geregeld voor maatschappelijke tumult, onder meer vanwege de emoties van de Tweede Wereldoorlog. Die waren indertijd nog niet, en zijn onder sommigen nog steeds niet verdwenen. Onder meer toenmalig minister Dries van Agt (CDA) van Justitie kwam hierdoor in 1972 in de problemen omdat hij hen in eerste instantie gratie wilde verlenen.

In 1989 kwamen de laatste twee mannen van de ‘Vier van Breda’ vrij, nadat politici, schrijvers en slachtoffergroepen zich in het debat over hun gevangenschap hadden gemengd. Steeds luider werd de stem van West-Duitsland in die discussie. Felix Bohr, onderzoeker aan de Georg-August-Universität Göttingen en gastwetenschapper bij het Duitsland Instituut, deed onderzoek naar deze opmerkelijke rol, waarover tot kort geleden betrekkelijk weinig bekend was. Bohr laat in zijn recentelijk gepubliceerde studie Die Kriegsverbrecherlobby – Bundesdeutsche Hilfe für im Ausland inhaftierte NS-Täter zien hoe de kerken, veteranenverenigingen en diplomaten hulp boden aan deze mensen die in Duitsland zelf als ‘de laatste krijgsgevangenen’ bekend stonden. Terwijl de slachtoffers van het nazi-regime vochten voor sociale erkenning en compensatie, kregen deze oorlogsmisdadigers steun op het hoogste politieke niveau.

Op basis van voorheen ontoegankelijke bronnen geeft Bohr een nieuwe kijk op dit weinig bekende hoofdstuk uit de Duitse geschiedenis. En passant geeft hij ook een andere blik op de Nederlandse geschiedenis van de Drie van Breda. De lezing wordt in het Duits gehouden op 15 januari en staat onder leiding van Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. Hij studeerde geschiedenis in Utrecht, doceerde aan verschillende universiteiten en onderzoekt de moderne geschiedenis van Duitsland in Europees perspectief. In 2014 publiceerde hij Na de val, Nederland na 1989. Onderzoeker Bohr studeerde geschiedenis en katholieke theologie in Berlijn en Rome en werkte onder meer als redacteur voor weekblad Der Spiegel. In zijn proefschrift ‘Die Kriegsverbrecherlobby. Offene und verdeckte Hilfe aus der Bundesrepublik Deutschland für Herbert Kappler und die ‘”Vier von Breda” (1949-1989)’, vraagt hij onder meer op welke manier de opeenvolgende bondsregeringen zich hebben ingezet voor de gevangenen en welke invloed West-Duitse netwerken hadden die de gevangenen steunden.

Krijgsgevangenen
Na afloop van de Duitse bezetting van Nederland werden de Vier van Breda aanvankelijk ter dood veroordeeld, maar hun vonnis werd door gratie omgezet in levenslange gevangenisstraf. Het kabinet was tegen het omzetten van de doodstraf, maar koningin Juliana had ernstige gewetensbezwaren tegen het in uitvoering brengen van de doodstraf en verleende alsnog gratie. Minister van Justitie Teun Struycken ging er daarbij van uit dat dit tot vrijlating na twintig jaar zou leiden.

Van Agt
Onder verantwoordelijkheid van minister van Justitie Ivo Samkalden kreeg Lages in 1966 strafonderbreking, omdat Nederlandse artsen meenden dat hij terminaal ziek was, hetgeen achteraf niet waar bleek te zijn. Na een darmoperatie in West-Duitsland leefde hij nog bijna vijf jaar in vrijheid. Eind jaren zestig wilde de toenmalige minister van Justitie Carel Polak de drie overgebleven gevangenen vrijlaten, maar na advies van de Hoge Raad zag hij hiervan af. In 1972 ontstonden er opnieuw emotionele debatten. Minister van Justitie Dries van Agt had laten doorschemeren dat hij positief wilde reageren op een gratieverzoek van de Drie van Breda, mede omdat de Hoge Raad en de bijzondere strafkamer van de Rechtbank Amsterdam nu eenstemmig hadden geadviseerd gratie te verlenen. De vrijlating werd afgeblazen na een door Anneke Goudsmit (D66) bepleite hoorzitting en een heftig Kamerdebat, mede onder invloed van sterk en emotioneel verzet vanuit de samenleving, met name van verenigingen van oorlogsslachtoffers. Uiteindelijk werd het gratieverzoek afgewezen, na aanneming van de motie-Voogd in de Tweede Kamer. Een van de drie overleed in 1979 in het gevang en de andere twee kwamen in 1989 vrij.

Categorie:

Home » Nieuws » De Drie van Breda uit Duits oogpunt gezien