‘De lijm die de Joodse gemeenschap van de Hofstad bijeen houdt’ – De Staat van Joods Den Haag
De Stichting Joods Erfgoed Den Haag noemt zichzelf de lijm die de Joodse gemeenschap van de Hofstad bijeen houdt. Voor bestuursleden Corien Glaudemans en Menno van der Reis is deze organisatie een van hun grootste passies. ‘Er zijn nog Joodse gebouwen, maar wij willen echt iets doorgeven, ook aan kennis en kunde. Het is nodig om aandacht aan het verleden, erfgoed en heden te besteden.’ Het laatste interview in de Jonet-reeks ‘De staat van Joods Den Haag’.
Koekjes op tafel
In een woning in de Haagse Verzetsliedenbuurt treffen we Glaudemans en Van der Reis. De Stichting Joods Erfgoed Den Haag is een organisatie die zich inzet voor het verleden en heden van het Jodendom in de residentie. Terwijl de koekjes op tafel staan, vertelt ze waarom de stichting op aard is. ‘Het idee was ooit om meer aandacht te vragen voor het Joods Erfgoed en Joods Den Haag, en terecht. De eerste mensen zijn in 2012 bijeengekomen en de officiële oprichting was ergens in 2013. Onze missie is behoorlijk goed gelukt.’ Zelf zei Glaudemans ‘ja’ voor deelname aan het bestuur vanwege haar achtergrond. ‘In 1996 ben ik bij het Haags Gemeentearchief begonnen te werken en daar kreeg ik vaak vragen over Joods Den Haag. Vragen als: wonen er Joden in de stad? Een opmerkelijke vraag, want deze stad is vanaf de 17de eeuw de tweede Joodse stad van het land geweest.’
Archief in Moskou
Een groot deel van de Joodse archieven is in 1942 gestolen door de nazi’s. ‘In de jaren negentig kwamen er brieven vanuit Moskou dat daar Haagse notulen waren gevonden. Het bleken stukken te zijn die via Berlijn en Zuid-Polen in de Sovjetunie terecht waren gekomen. In het geheime archief, midden in Moskou, lag dus een notulenboek van de Joodse gemeente Den Haag,’ aldus Glaudemans. Uiteindelijk ging koningin Beatrix in 2001 in Rusland op staatsbezoek. ‘Wij hebben toen bij de delegatie verzocht: breng die archieven in zodat ze terug komen. Dat is gelukt. Maar het bleek voor Den Haag wel om dertien meter aan archief te gaan.’ Onder meer het archief van het Joods Israëlietisch Weeshuis zat er tussen. ‘Ook waren er documenten van het Joods Armenhuis, bejaardenhuis en de NIG. Het ging terug tot ver in de 19de eeuw, maar vooral was het materiaal uit de oorlog. We kregen ineens nieuwe namen en er kon een andere blik geworpen worden op het Joodse verleden.’
Door de terugkeer van de Joodse archieven naar het Haags Gemeentearchief brak er een nieuwe fase aan. Glaudemans: ‘Samen met Ies van Creveld heb ik het toen gearchiveerd. Er is ontzettend veel media-aandacht voor geweest. Ook voor het Joodse weeshuis, want daar is in de oorlogsjaren een verschrikkelijk razzia geweest.’
Helpen
De grote piek van de Joodse gemeenschap was in de jaren dertig, toen er veel Joodse vluchtelingen uit nazi-Duitsland naar de Hofstad kwamen. Menno van der Reis: ‘We hadden hier een grote gemeenschap die daar kennissen en netwerken hadden. Er was dus sprake van kettingmigratie. Ook kenden veel Duitse Joden de badplaats Scheveningen, waar ze vroeger al graag kwamen.’ Voor de overlevenden en hun nazaten uit Joods Den Haag is deze stichting ook op aard. ‘Zij komen soms bij ons met vragen, bijvoorbeeld voor het plaatsen van Stolpersteine. Wij helpen hen dan een handje.’ Iedereen met vragen proberen we te bedienen. Glaudemans: ‘Dat je mensen op deze manier kan helpen, dat vind ik de meerwaarde van het werk dat ik doe.’
Mr. Visserlezing
De Stichting wil mensen informeren en heeft een educatieve functie. ‘Er is ook een Joods heden, want er is een zeer levende gemeenschap. We hebben veel activiteiten en waarschuwen ook voor antisemitisme. Daarin hebben we een missie, want helaas neemt Jodenhaat toe,’ vertelt Van der Reis. Jaarlijks organiseert de stichting in juni de Mr. L.E. Visserlezing, waarin een prominente Nederlander een toespraak houdt. Wat maakt deze lezing zo bijzonder? ‘We hebben altijd een spreker van naam, als eerste. Neem Ernst Hirsch Ballin of Boris Dittrich. Verder organiseren we de lezing steevast in het gebouw van de Hoge Raad, waar Meester Visser tot in de oorlog president was. Hij werd in de oorlog ontslagen om zijn Joods zijn. De Hoge Raad verleent mede daarom zijn medewerking aan onze lezing.’
Blindenbibliotheek
De stichting verzorgt eveneens rondleidingen en heeft ook audiotours door Joods Den Haag. Die zijn via de website te verkrijgen, ook in het Engels. ‘Daar zijn we erg trots op. De Nederlandstalige audiotour is ingesproken door iemand van de Haagse blindenbibliotheek. Zij heeft een prachtige stem,’ vertelt Glaudemans. Een ander jaarlijks hoogtepunt is de bijeenkomst op de Europese Dag van de Joodse Cultuur, met muziek of lezingen. Tegelijkertijd denkt de Stichting mee met nieuwe projecten in Den Haag die met het thema Joods te maken hebben. ‘We hebben meegedacht en -gesproken over de vorming van het Joodse oorlogsmonument in de stad. Ook waren we betrokken bij het gedenkteken bij de psychiatrische instelling Parnassia voor de Joodse patiënten en Joodse onderduikers. Honderden Joden zaten daar ondergedoken. De meesten zijn op Oudejaarsavond 1942 gedeporteerd en in de vernietigingskampen zijn vermoord. Ieder jaar houden we daar op 31 december een herdenking.’
Erfpachtgelden
De stichting is verder zeer betrokken bij andere Joodse organisaties en instellingen in de Hofstad. ‘Niemand zit in onze stichting als vertegenwoordiger van een organisatie of met een pet op. Er zitten mensen in die liberaal-Joods, orthodox-Joods en ongebonden zijn. Ook zijn er niet-Joden bij, zoals ik. We zijn een mix van mensen en op die manier kunnen we van elkaar leren en aan kruisbestuiving doen. Ik stap even zo makkelijk binnen bij de LJG als bij het de NIG,’ aldus Glaudemans. De stichting is een soort lijm tussen verschillende Joodse clubs. ‘We waren ook geëngageerd rond de erfpachtgelden van de gemeente. Het resultaat is een flink gedrag aan schadevergoeding geweest voor projecten en individuen.’
Boeken en documentaire
In de komende jaren wordt de stichting nog actiever. Er komt een serie boekjes over Joods Den Haag, waarvan het eerste exemplaar is gepubliceerd. Het gaat over de Joodse boekverkopers op het Binnenhof van weleer. Glaudemans: ‘Ook hebben we een documentaire gemaakt over de wederopbouw van Joods Den Haag. Dat project gaat van ons uit. De film is inmiddels klaar en op vele plaatsen vertoond. Wij kijken met optimisme uit naar de toekomst.’
Lees ook:
Voorzitter Haagse LJG: ‘Le dor wador is voor mij erg belangrijk’ – ‘De staat van Joods Den Haag’
Alejandro Bank (56) is voorzitter van de Liberaal-Joodse Gemeente (LJG) Den Haag. Zijn gemeente is actief op allerlei vlakken en hij probeert de toekomst voor de organisatie zeker te stellen. Bank, van geboorte een Mexicaan, voelt zich prima thuis in het Haagse. “Ledor wador is voor mij heel erg belangrijk. Het is iets waar ik mensen op aanspreek.” In de serie ‘De staat van Joods Den Haag’ vertelt hij over de mooie kanten en uitdagingen van de LJG Den Haag.
Waardeert u dit artikel?
Doneer hier dan een klein bedrag. Jonet.nl is een journalistiek platform dat zonder giften niet kan bestaan. Wij danken u bij voorbaat.
Wil je meer informatie of een hoger bedrag doneren? Ga naar jonet.nl/doneren