Deense aankoop Israëlische wapens zorgt voor politiek tumult in Kopenhagen

De Deense regering gaat wapens van Israël kopen om zijn arsenaal uit te breiden, maar het parlement is daar niet over geïnformeerd. Het gaat om een miljardendeal met wapenfabrikant Elbit Systems die tot stand kwam door een rechtsgang van het Israëlische bedrijf tegen de regering. Ook de oorlog in Oekraïne speelde een rol in de aanschaf. De Deense media 24syv en Altingnet maakten de aard van de deal bekend, waarna er vanuit het parlement vraagtekens opkwamen. Een rapport moet duidelijkheid bieden.

Ongemak

Het draait allemaal om de aanschaf van artillerie raketwerpers van Elbit Systems voor de verdediging van Denemarken en de NAVO tegen vijanden van buitenaf. Voor de wapens heeft de regering 1,74 miljard kronen (omgerekend 23 miljoen euro) over. In 2015 werd tot aankoop overgegaan, maar twee linkse partijen die nodig waren voor een parlementaire meerderheid stemden tegen omdat andere wapens van Elbit ook op de Westelijke Jordaanoever worden gebruikt. Er was echter al een overeenkomst getekend en leverde ongemak op.

Geen Himars

In 2017 koos de Deense Defensie vervolgens voor het Franse Nexter in plaats van Elbit Systems en kort daarna gingen de Israëli’s naar de rechter. De zaak liep jarenlang door. Begin 2023 waren de Franse wapens klaar en besloot de regering van premier Mette Frederiksen ze rechtstreeks door te sturen naar het oorlogsfront in Oekraïne. Kiev kreeg ze cadeau en kon ze goed gebruiken. Vervolgens moest de regering snel op zoek naar nieuwe. Nadat het Himar-raketwerpersysteem van het Amerikaanse Lockheed Martin ‘niet relevant’ werd bevonden, kwam Elbit weer in beeld.

Schikking

De rechtszaak tussen Elbit en Denemarken werd geschikt door alsnog tot aankoop van de wapens over te gaan. Het parlement werd daarover echter niet geïnformeerd. Het gaat om het bod dat het Israëlische bedrijf had uitgebracht en dat minister Jakob Elleman-Jensen (Venstre) had moeten voorleggen aan de parlementariërs, maar niet deed. De minister is momenteel met ziekteverlof, maar zijn positie kan in gevaar komen. Onder meer coalitiepartners Moderaterne en de Sociaaldemocraten zijn kritisch.

‘Geen gevaar’

Partijgenoot en viceminister Troels Lund Poulsen van Defensie voert het woord nu. Hij zegt tegen de Deense publieke omroep DR dat de positie van Elleman-Jensen niet in het geding is. “Ik weet niet dat er iets zou zijn geweest waarbij hij iets had moeten doen dat zo ernstig is dat je kunt zeggen dat hij heeft geprobeerd om wat informatie voor het parlement achter te houden,” aldus Lund Poulsen. De minister zal niet in gevaar komen, aldus de viceminister.

Israëlische druk

De oppositie twijfelt. Waarom werd afgezien van de Himars en kwam toch een deal met Elbit Systems tot stand? Volgens critici zou de Deense regering zijn gezwicht voor de Israëlische druk in de rechtszaal en met een aanschaf van Israëlische wapens tot een schikking zijn overgegaan. Een gedetailleerd rapport over de aanschaf moet meer duidelijkheid geven. Het is vervolgens aan Elleman-Jensen om meer duidelijkheid te geven. Die komt op 1 augustus terug van ziekteverlof.

Frederiksen

Denemarken wordt geregeerd door een meerderheidsregering van sociaaldemocraten, centristen en rechts-liberalen. De coalitie kwam tot stand na de verkiezingen van vorig jaar, die opnieuw werden gewonnen door de sociaaldemocratische premier Mette Frederiksen. Waar zij tussen 2019 en 2022 met een linkse minderheidscoalitie had geregeerd, was dit nu niet meer mogelijk. Elleman-Jensen is de voorman van het rechts-liberale Venstre.

Lees meer:
Denemarken presenteert groot Plan van Aanpak tegen antisemitisme
De Deense regering heeft een lang verwacht plan van aanpak tegen antisemitisme gepresenteerd. Het gaat om een project dat heel Denemarken aangaat en waarvan hoge verwachtingen zijn. Het plan omvat uiteenlopende maatregelen, zoals betere educatie over Joden, meer gerichte politie-inzet tegen Jodenhaat. Verder komt er een Deense nationaal coördinator antisemitismebestrijding en is het plan ingebed in bredere maatregelen tegen haatmisdrijven.