Doe wat – column Robbert Baruch

‘Het is makkelijk om je ongemakkelijk te voelen binnen de stramienen die het georganiseerde Jodendom bepalen. Waar hoor je bij, en hoe beleef je het? Is er alleen keuze tussen “liberaal” en “orthodox” met als uitvalsplek “masorti”? Feit is dat dat binnen een mensenleven kan veranderen; je kan van minder meer gaan doen, anders geloven of je verbonden voelen. Subjectieve en objectieve criteria bepalen, voor een gedeelte, je plaats: subjectieve als “hoe je je voelt” en waar je je het meest op je gemak (bij) voelt op religieus of politiek gebied, en objectieve als de vraag of jij of je kinderen meetellen voor een orthodox of liberaal minjan. De wereld van het Jodendom is complexer en rijker geschakeerd dan alleen de scheidslijn “orthodox” en “liberaal” of zelfs “masorti”.

Flexidox
Ik geloof dat ik er voor mezelf wel uit ben in deze fase van mijn leven. Ik denk dat ik een flexidoxe punker ben; shabbos is heilig voor zover het de vrijdagavond betreft, tefillin moeten dagelijks gelegd worden, zeker op zakenreis, maar in Duitsland is het verplicht om minstens één currywurst te eten (het is algemeen bekend dat G-d niet in Duitsland komt, dus Hij heeft het toch niet in de gaten) en ik weet niet dat kroepoek van garnalen gemaakt is. Tot zover flexidox. Dat men me daarom bij de liberalen te orthodox vinden en ik bij de orthodoxen geen officiële functie mag vervullen neem ik op de koop toe: op een dag open ik de flexidoxe punk hoofdsynagoge en word ik voorzitter, ere-voorzitter, chazzan en opperrabbijn. Zo. Die zit.

Punker
De belangrijkste grondslagen van de enige ware en juiste stroming binnen het Jodendom, de flexidoxie, heb ik hierboven al uitgelegd. Maar hoe zit het dan met punk? Wel, In de jaren tachtig was ik een tamelijk echte punker. Compleet met dat soort haar en leren jas. De essentie van de punkbeweging, althans, zoals ik hem beleefde, was dat je geen geld of opleiding nodig had om iets te betekenen voor je omgeving en de maatschappij, maar dat je het vooral zelf moest doen. Of het nu ging om je haar knippen, kleden of muziek maken; je moest je niet laten leiden door wat de conventie of de commercie voorschreef, maar vooral zelf nadenken. Dat de kapsels en kleding door Engelse designers waren ontworpen en mijn anarchistische Dr. Martens schoenen gewoon een commercieel product waren dat de eerste jaren vooral aan Duitse huisvrouwen van boven de veertig werden verkocht, wist ik toen nog niet. Waar het ons om ging: zelf doen. Weg met de conventies. Bereik wat. Doe wat.

Wijze les
De afgelopen weken moest ik hieraan denken. In parasha lech lecha geeft een meerderheid van de verspieders niet alleen een indruk van wat ze gezien hebben in canaan, maar geeft meteen een interpretatie eraan en zegt dat het land zal wel niet te veroveren zijn. Mozes geeft te weinig weerwoord en de gevolgen zijn rampzalig: de verspieders die hun boekje te buiten gaan, sterven; de Joden, die het meerderheidsstandpunt volgden, moeten veertig jaar langer door de woestijn karren, en Mozes mocht het beloofde land alleen van een endje bekijken, maar er niet binnengaan. Een wijze les: geloof niet zomaar de meerderheid.

Deze week lezen we over Korach. Korach betwist de staatsinrichting zoals Mozes die ingericht heeft. Hoewel hij zelf een bevoorrechte positie inneemt vraagt hij om gelijke rechten. Althans: hij wil vooral zelf aan de macht komen. Waarom zouden alleen Mozes en Aaron de juridische en religieuze macht hebben? Het klinkt plausibel en modern, maar ook deze politieke crisis eindigt met een wijze politieke les: niet alles wat plausibel is, is waar of rechtvaardig.

Betere wereld
In beide gevallen laat de Joods bevolking zich leiden door emoties, de meerderheid, plausibele standpunten. Daar ligt niet de essentie van het Joods handelen. De essentie van het Joods handelen is niet dat we volgers zijn die ons baseren op wat anderen vinden, plausibele overwegingen of zelfs wat de meerderheid vindt, maar op onze eigen individuele morele kompas dat gericht moet zijn op een betere wereld: een wereld die zo goed is dat die zichzelf in goedheid in stand houdt. Voor die wereld hebben we geen volgelingen nodig, maar leiders. En dat zijn we zelf.

Lech lecha en Korach leren ons dat we zelf leiders moeten zijn. Zelf verantwoordelijk moeten zijn voor onze eigen bijdragen aan een betere wereld. En een kleine bijdrage kan grote gevolgen hebben.

Een paar maanden geleden werd het me duidelijk. Een vriend van me, een rabbijn met een ernstige lichamelijke aandoening, één van de aardigste mensen die ik ken, Arieh, had een nieuw hoortoestel nodig. Hij had er de fondsen niet voor, en vroeg me om hem te helpen. En opeens werd het me duidelijk. Door een bijdrage te leveren aan zijn hoortoestel, kon ik ervoor zorgen dat mensen om hem heen meer van hem konden genieten. Hij kon zien hoeveel vrienden hij had, mensen konden kennisnemen van hem en wat hij deed. Kortom: een enorme hoeveelheid licht en vriendschap werden verspreid door een investering van een handvol euros.

Syriër in huis nemen
Een ander voorbeeld: we hebben een Syrische vluchteling in huis. We hebben een kamer die we niet gebruiken en daar slaapt ze. Verder eet ze mee en help ik d’r aan wat netwerk. Net als mijn grootouders moest ze, in de tijd dat ze een carrière wilde opbouwen, haar haar bekende omgeving verlaten en kwam ze in Nederland terecht. Om de een of andere manier is er een beslissing genomen dat deze mensen hun ontwikkeling een tijd stop moeten zetten: geen opleiding, geen werk, geen taalles mag aan ze besteed worden. In een AZC met zijn vieren op een kamer, met slecht eten en een paar honderd man of vrouw per douche en wc. Een schande natuurlijk, en een dubbele schande dat het brave journaille in Nederland zich aan het verbod van het COA houdt om er geen verhaal van te maken. Schandalig. Maar dit terzijde.

Doe wat
Net als de paar euro voor Arieh voor een enorme hoeveelheid positieve energie zorgde, doet onze huisgenoot dat. Behalve dat het gezellig is, zien onze kinderen en anderen die hier komen dat er heel gewone mensen onder de vluchtelingen zitten, zien vluchtelingen dat er mensen zijn die zich willen inzetten. Hebben ondertussen al heel veel mensen iets voor haar en anderen kunnen doen, en nu hebt u er ook kennis van kunnen nemen. Ik hoop dan ook dat u, lezer, ziet dat u ook iets kunt doen. Geloof geen meerderheden en conventies. Trap niet in meerderheden die je bang maken of de goedkope verhalen van de Korachen van deze tijd.

Wij zijn geen natie van volgers, maar van leiders.

Doe wat. Je zal versteld staan van het effect dat je op de wereld kan hebben.’