Doen alsof – column Carine Cassuto

In haar eerste column voor Jonet.nl blikt Carine Cassuto terug op de waarheid over oud-collega Paul op de dag van diens begrafenis naar boven kwam: hij bleek niet Joods te zijn geweest. Net als velen was ook zij verrast. Maar Damen ‘is natuurlijk niet de eerste die een Joodse identiteit voorwendde. Met name in het schrijversvak komt het vaker voor’, aldus Cassuto.

Bij een jaaroverzicht hoort traditioneel een opsomming van degenen die ons zijn ontvallen. De meest markante persoonlijkheid die in het gewone jaar 2024 is overleden, is toch wel Paul Damen, een vaste waarde in journalistiek Joods Nederland.

Vlak na zijn dood, een dag of wat later, appte de hoofdredacteur van Jonet.nl mij dat hij was overleden. Ik was geschokt. Ik wist niet dat hij ziek was en ik gaf hem een citaat, vers van de lever en recht uit het hart. Ik was niet bevriend met Paul. Wij waren wel goede collega’s. Allebei hoofdredacteur van het Nieuw Israelietisch Weekblad geweest en ook co-presentatoren van Joods op Zondag, het actualiteitenprogramma van de Joodse Omroep, toen die nog bestond.

‘Ik denk bij Paul vooral aan een geweldig polemist, met een kloppend Joods-Brabants hart. Ik geloof niet dat hij nou een traditioneel-Joodse opvoeding heeft gehad, maar Paul was desalniettemin goed ingevoerd in de Joodse wereld. Zijn bijdrages waren altijd scherp of het nu ging om mensen met een Joodse opa die zich antizionistisch opstelde, of aan het interviewprogramma Joods op Zondag, waarin hij altijd van de hoed en de rand wist en consequent doorvroeg’, schreef ik en zo kwam mijn reactie in de necrologie terecht.

Begrafenis

Wat schetst mijn verbazing dat op de dag van zijn begrafenis het nieuws naar buiten kwam dat Paul helemaal niet Joods was. Katholieke moeder, katholieke vader en zelf(s) katholiek gedoopt. Een echt tofelemoontje, dus, een woord dat Paul zelf graag in de mond nam.

Paul Damen is natuurlijk niet de eerste die een Joodse identiteit voorwendde. Met name in het schrijversvak komt het vaker voor. Helga Ruebsamen had het over een Joodse vader. Net als Boudewijn Büch – die er ook nog een zoon bij fantaseerde. En natuurlijk Carl Friedman – of Carolina Klop, zoals ze eigenlijk heette. Zij baseerde een groot deel van haar oeuvre op een vermeende Joodse identiteit. Maar in tegenstelling tot Paul had Carl Friedman wel degelijk een echte, eigen thematiek. Haar vader was actief in het verzet en moest dat bekopen met een verblijf in Sachsenhausen. Misschien haar bekendste boek, Tralievader, gaat precies daarover.

Paul, daarentegen, zoog alles uit zijn duim. De moeder die in Sobibor zou hebben gezeten, zijn opgroeien in Joods Brabant en ook een deel van zijn journalistieke productie. In de Vrijdagavond had hij een tiendelige serie, ‘Cine Mediene’, geheel gewijd aan de herinneringen van een Joodse jongen aan de Brabantse mediene en zijn zogenaamd verkreukelde, Joodse moeder.

Afspraak

Wat bezielde hem om zo te liegen en, vooral, is dat erg? Voor de meeste Joden, zeker in Nederland, is het altijd fijn om een mede-Jood tegen te komen. Er is een zekere vertrouwdheid, de idee dat je een geschiedenis en cultuur deelt en daarmee vaak ook een onuitgesproken verdriet. Dat is eigenlijk een stilzwijgende afspraak.

Paul heeft die afspraak geschonden. Hij is niet eerlijk geweest over wie hij was en heeft op valse gronden zich een toegang verschaft tot Joodse media. Terwijl dat – en dat is heel mooi – helemaal niet nodig is. Er zijn genoeg niet-Joodse Nederlanders die een fantastische bijdrage leveren aan de journalistiek, geschiedschrijving en antisemitisme-bestrijding. Daar hoef je helemaal niet Joods voor te zijn.

Er gaat een mooi verhaal over Leon de Winter, die zo vaak figureert in de schrijfsels van Paul. De Winter komt op het Boekenbal een dronken collega tegen. De collega bijt hem toe: Ja, jullie hebben altijd iets om over te schrijven. Jaloezieleed, dus. Misschien leed Paul wel daaraan.