Overleden schrijfster Carl Friedman (67) kwam in opspraak over haar vermeende Joods zijn

Carl Friedman, de schrijfster van onder meer Tralievader en Twee koffers vol, is vrijdag na een ziekbed op 67-jarige leeftijd overleden. Ze heette eigenlijk Carolina Klop en was dochter van een verzetsstrijder. In 2005 werd bekend dat ze niet Joods was, iets waar de buitenwereld wel van uitging. Het niet Joods zijn was een onthulling waar destijds schande over gesproken werd. Friedman was ook columniste, onder meer voor dagblad Trouw en Vrij Nederland. Na de affaire kwam er weinig meer uit haar handen.

Tralievader
Friedman werd in 1952 geboren in Eindhoven, waar ze in een katholiek gezin opgroeide. Ze volgde de studie tot tolk-vertaler en werkte enige jaren als journalist voor dagblad De Stem. In 1991 brak ze als romanschrijfster door met de novelle Tralievader, dat verhaalt over het dagelijks leven van een gezin met drie opgroeiende kinderen na de Tweede Wereldoorlog. In het gezin duurt de oorlog voort omdat de vader, in een eindeloze herhaling, móet praten over zijn kampervaringen. De kinderen doen hun best om met hun vader mee te leven, maar hij behandelt hen als vreemden, die hem nooit zullen begrijpen.

Verfilmingen
Tralievader werd in 1991 met lof onthaald, vond zijn weg naar het grote publiek en geldt sindsdien als een kleine klassieker in de Nederlandse oorlogsliteratuur. Het boek werd verfilmd en in onder andere het Duits, Engels, Hebreeuws en Italiaans vertaald. In de jaren daarna schreef Friedman meer boeken over hetzelfde thema, waaronder de veel geprezen roman Twee koffers vol (1993), dat vijf jaar later eveneens op het witte doek te zien was. Jeroen Krabbé verfilmde het verhaal in de Engelstalige speelfilm Left Luggage (1998). Friedmans derde boek, De grauwe minnaar, kwam in 1996 uit. Alle boeken werden in verschillende talen vertaald.

Columniste
Friedman ging onder meer als columniste aan de slag. Aanvankelijk was ze wekelijks te lezen in dagblad Trouw en vanaf 2002 stond ze in Vrij Nederland. De columns werden in boekjes gebundeld. In 2001 verscheen een bundeling van haar columns uit Trouw onder de titel Dostojevski’s paraplu, in 2004 gevolgd door een tweede bundeling van haar columns, nu ook uit Vrij Nederland: Wie heeft de meeste joden. In hetzelfde jaar ontving Friedman de E. du Perronprijs van de gemeente Tilburg en de letterenfaculteit van de Universiteit van Tilburg.

Niet Joods
In 2005 kwam Friedman in opspraak. Tot die tijd werd door haar boeken algemeen verondersteld dat ze van Joodse komaf was. Haar vader Egbert Klop had in de Tweede Wereldoorlog in een Duits concentratiekamp gezeten. Bovendien had ze de achternaam van haar ex-man (van Joodse komaf) David Friedman aangehouden. Carl Friedman heeft haar veronderstelde en toegeschreven Joodse achtergrond echter nooit ontkend. Iets dat vervolgens in 2005, toen haar meisjesnaam en haar katholieke afkomst werden ‘onthuld’, tot de onjuiste conclusie heeft geleid dat haar werk gebaseerd zou zijn op leugens. Niettemin hing Friedman het Joodse geloof aan.

Theo van Gogh
Columnist Max Pam, zelf Joods, schreef er in 2005 een column over. In het stuk onthulde hij dat cineast Theo van Gogh had geprobeerd om hem te strikken voor het scenario van Tralievader. ‘In een van haar columns schreef Carl Friedman weer later dat zij Theo van Gogh maar een antisemiet vond. Ze was inmiddels erg in het Joods zijn ondergedompeld. G.L. Durlacher was haar grote held en zodoende kon ze het goed vinden met dochter Jessica Durlacher en haar man Leon de Winter, die weer vijanden waren van Theo van Gogh. Samen met G.L. Durlacher sprak Friedman namens Nederland op een Holocaust-congres en ook werd werk van haar opgenomen in een internationale bloemlezing van “nabestaanden van Joodse overlevenden van de holocaust”.’

‘Een eng wijf’
Uit de column van Pam: ‘Gedverderrie, wat een eng wijf is die Friedman! Nu kunnen enge vrouwen natuurlijk mooie boeken schrijven en de vraag is om de weggevallen authenticiteit ook afbreuk doet aan de kwaliteit van Tralievader en Twee koffers vol. Jessica Durlacher vind van wel en ik kan het alleen maar met haar eens zijn. Een kunstwerk is autonoom, zoals dat zo fraai heet, maar dat neemt niet weg dat je er toch anders tegen aan gaat kijken als je weet dat de schepper de boel heeft belazerd. Je kunt wel denken dat de Emmaüsgangers een even mooi schilderij bleef, toen uitkwam dat het niet door Vermeer maar door Han van Meegeren was geschilderd, maar dat is op den duur niet vol te houden. Wat betekent dat Carl Friedman een slachtoffer is, niet van de Holocaust, maar van wat Theo van Gogh “de 5 mei industrie” heeft genoemd’.

Op feiten gebaseerd
Friedmans uitgever en familie lieten echter weten dat haar belangrijkste werk Tralievader wel degelijk op feiten is gebaseerd en een sterk autobiografisch karakter heeft. Friedmans vader Egbert Klop pleegde tijdens de Tweede Wereldoorlog verzet in Tilburg. Hij vervalste identiteitsbewijzen voor mannen die zich daardoor aan de Arbeitseinsatz konden onttrekken. Nadat de nazi’s lucht kregen van zijn verzet, werd Klop gearresteerd, eerst naar Kamp Vught gestuurd en later naar concentratiekamp Sachsenhausen, waar hij na de Dodenmars werd bevrijd door het Franse Rode Kruis. Klop werd voor zijn verzetsdaden geridderd in de Willems-Orde.

De kranten schreven uit piëteit niet over de affaire. Als columnist viel Friedman echter stil. Qua literatuur kwam er, op een bibliofiele uitgave in zeer kleine oplage na, niets meer uit haar handen. Nadat ze zich eerst had beroepen op een Joodse grootmoeder, die later verzonnen bleek, reageerde ze nooit op de aantijgingen.