Duitse restitutie Joodse roofkunst wordt hervormd

De restitutie van Joodse roofkunst in Duitsland kan en moet beter worden. Dat stelt de bondsregering in Berlijn voor na onderzoek te hebben gedaan naar de situatie. Een van de aanleidingen voor de verklaring is een onderzoek van de World Jewish Restitution Organization (WJRO), waaruit blijkt dat zeker 600.000 Joodse kunststukken en andere waardevolle objecten geroofd zijn door de nationaal-socialisten. Zo’n honderdduizend ervan zijn nooit teruggegeven aan de eigenaren en erven.

Voorzitter Olaf Zimmermann van de Duitse Cultuurraad zei begin dit jaar: “Dat vele Joodse slachtoffers van de nazi’s nog steeds hun eigendom niet terug hebben, is voor ons land diep beschamend.” Hij uitte kritiek op de regering, die zich dit aantrok en na het verschijnen van het WJRO-rapport met een verklaring kwam. Onlangs kwam minister Claudia Roth (B’90 / Die Grünen) met gemeenten en bondslanden tot een hervormingsplan. Dat gebeurde na jaren van verzet, vooral uit Beieren.

Een aantal van de tekortkomingen in de Duitse regelgeving waarover al jaren wordt geklaagd, zal naar verwachting tegen het einde van dit jaar verholpen zijn. Nabestaanden en erven die aanspraak maken op roofkunst uit een museum, konden vroeger alleen naar de Duitse restitutiecommissie als de museumleiding en overheden daar toestemming voor gaven. Vaak gebeurde dat niet, want musea wilden de stukken graag houden. Dit leidde ertoe dat de commissie in haar 21-jarig bestaan ​​over slechts in 24 zaken heeft beslist.

In de toekomst mogen nakomelingen van de eigenaren zonder toestemming van het museum, overheden of andere organisaties een zaak aanspannen. De tweede aanpassing betreft de commissie zelf. Deze zou moeten worden vervangen door een ‘arbitragesysteem’, aldus Roth. Het is niet duidelijk hoe de instantie zal worden bemand en hoe hij gaat werken. Het zal in ieder geval geen rechtbank zijn, maar wel zal het grotere bevoegdheden hebben dan de huidige commissie, die alleen aanbevelingen mag doen.

Het zal in de toekomst dus gedaan zijn met de Beratende Kommission NS-Raubkunst, die zelf op grondige hervormingen had aangedrongen. Met het voorstel van Roth volgt Duitsland straks grotendeels de aangepaste Washington Principles, internationale afspraken waar de restitutie van roofkunst aan moet voldoen. echter, het herkomstonderzoek zal gedaan blijven worden door de musea zelf en wordt niet uitbesteed aan een onafhankelijke autoriteit, zoals de Principles eisen.

En hoewel de online publicatie van het onderzoek en de inventarissen werden genoemd als belangrijke voorwaarden voor nazaten om hun ontbrekende werken te kunnen vinden, zegt het voorstel van Roth ook daar nauwelijks iets over. Verder blijft het probleem van geroofde kunst in privécollecties onopgelost. Een aparte restitutiewet, zoals geëist door onder meer de Claims Conference en door de voorzitter van de restitutiecommissie, Hans-Jürgen Papier, lijkt eveneens ver weg.