Overleden Egyptische ex-president Mubarak (91) hield ‘koude vrede’ met Israël in stand

Hosni Mubarak, de man die Egypte dertig jaar lang met ijzeren hand leidde, is op 91-jarige leeftijd in een ziekenhuis te Caïro overleden. Mubarak zag zichzelf als mediator en vredesstichter tussen Israël en de Palestijnen, en heeft achter de schermen ook veel werk als olieman verricht. Na de moord op de Egyptische president Anwar Sadat zette hij diens pragmatische politiek tegenover Israël voort. Mede hierdoor laten beide buurlanden elkaar met rust en heerst er een ‘koude vrede’ waar beiden van profiteren.

Luchtmachtman
Mohammed Hosni Said Mubarak werd op 4 mei 1928 geboren in Kafr el Meselha, een arm dorp ten noordoosten van Caïro. In zijn jonge jaren volgde hij een officiersopleiding aan de militaire academie. Hij begon in 1950 een opleiding tot gevechtspiloot aan de luchtmachtacademie van Bilbeis, die hij met de hoogste onderscheiding beëindigde. Mubarak doorliep de rangen en werd in 1964 aangesteld als hoofd van de Egyptische militaire vertegenwoordiging in de Sovjetunie. In 1967 werd hij directeur van de luchtmachtacademie en in 1969 Stafchef van de luchtmacht.

Camp David
In Egypte werd Mubarak populair door de successen van de luchtmacht tijdens het begin van de Jom Kipoeroorlog van 1973, die hem ook een promotie tot luchtmaarschalk opleverde en de benoeming tot onderminister van defensie. Twee jaar later volgde zijn entree in de Egyptische politiek toen president Sadat hem tot vicepresident benoemde. Hij hervormde de veiligheidsdiensten, en was direct betrokken bij de onderhandelingen met Israël die in 1978 uitmonden in de Akkoorden van Camp David. Beide landen erkenden elkaar en gingen samenwerken op politiek en economisch gebied.

Pragmatische koers
Mubarak volgde president Sadat in 1981 op nadat die door moslimextremisten was vermoord. Met de jaren kon hij aan de macht blijven door de noodtoestand aan te houden en met financiële en militaire steun van de Verenigde Staten. Washington zorgde er telkens voor dat Egypte ongeveer evenveel steun kreeg als Israël, waardoor beide landen elkaar in balans konden houden. Tegelijkertijd wekte de pro-westerse en pragmatische koers van Mubarak veel wrevel in de moslimwereld. Egypte werd onder meer verstoten uit de Arabische Liga voor het sluiten van vrede met Israël. Begin jaren negentig werd dit ongedaan gemaakt.

‘Tekenen, hond!’
De Camp David-akkoorden vormden een voorbode voor de Oslo-akkoorden van 1993 tussen Israël en de PLO van Yasser Arafat, van geboorte een Egyptenaar. Achter de schermen speelde Mubarak de rol van bemiddelaar tussen beide kampen, waardoor het vredesakkoord mede mogelijk werd gemaakt. De Amerikaanse president Bill Clinton leunde ook op hem wanneer het moeilijk werd. Mubarak bracht daarnaast gewicht in de schaal. Bij het ondertekenen van de Olso-II akkoorden, in 1995, was het de Egyptenaar die Arafat tijdens de ceremonie maande om naar het bureau te gaan. ‘Tekenen, hond!” zei Mubarak tegen hem. De PLO-leider beende naar de tafel en tekende.

Stabiele praatpaal
Na het mislukken van de onderhandelingen van Camp David in 2000 en de bloedige tweede intifada (2000-2005) bleef Mubarak in beeld als stabiele praatpaal voor Israël. In gesprekken met de nieuwe Palestijnse leider Mahmud Abbas was ook hij present. Ook de Amerikanen bleven leunen op de Egyptenaar. Zowel de presidenten G.W. Bush als Barak Obama gebruikten zijn autoriteit en ervaring als onderhandelaar waar het ging om het vredesproces tussen Israël en de Palestijnen. Een van zijn laatste bezoeken aan het Witte Huis was in 2010 voor een ontmoeting met Abbas en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu.

De farao
In eigen land kwam Mubarak gedurende de jaren 2000 meer in de problemen. Jarenlang had hij Egypte middels de noodtoestand geregeerd. Het land was een politiestaat geworden waar de president alias ‘de farao’ middels schijnverkiezingen vier keer werd herkozen. Onderwijl verdubbelde de bevolking en profiteerden slechts weinigen van het economische programma van Mubaraks zoon Gamal. In navolging van de Tunesiërs zetten de Egyptenaren hun president begin 2011 af tijdens de zogenaamde Arabische Lente. Mubarak werd berecht en kreeg uiteindelijk drie jaar cel die hij niet in het gevang maar thuis moest uitzitten.

Al-Sisi-tijdperk
Ondertussen was na een kortstondig presidentschap van de Moslimbroeder Mohammed Morsi de oud-generaal Abdel Fattah Al-Sisi aan de macht gekomen. Hij zette de pragmatische politiek van Mubarak tegenover Israël voort. Onder Al-Sisi werden contracten gesloten voor gas uit het buurland en bleef ook de Gazastrook afgesloten van Egypte – Mubarak had de Israëlische blokkade van de strook van Hamas altijd gesteund. Niettemin zakte Egypte weg als machtige speler in het Midden-Oosten, iets wat Mubarak tijdens zijn regeerperiode wilde voorkomen. Onlangs werd de oud-president opgenomen in het ziekenhuis, waar hij op 25 februari 2020 als 91-jarige man overleed.