Graf van elf kilometer
Als Adam de fout is ingegaan en zich probeert te verbergen voor de Eeuwige, roept G’d tot hem: Adam, waar ben je?
Adam is de mens, dat bent u en dat ben ik. En aan ons allen is het om steeds onszelf de vraag te stellen: Waar ben ik?
En zo vroeg ik mijzelf deze week weer eens af: Waar ben ik? Ben ik goed bezig? Mag ik iets betekenen voor mijn medemens? Mijn gedachten dwaalden af naar de warme contacten die ik mag hebben met de Christenen voor Israël en naar de reizen die ik samen met Christenen voor Israël heb gemaakt naar Oekraïne. Waren die reizen zinvol of alleen maar erg interessant? Heb ik iets mogen betekenen of was het alleen maar een bijzondere en zeer vermoeiende vakantie?
Ik zat wat in mijzelf te mijmeren en dacht aan Koen Carlier, de ambassadeur van Christenen voor Israël in Oekraïne. Met zijn toegewijde medewerkers rijdt hij naar de uithoeken van Oekraïne, op zoek naar verdwaalde Joden, resten van het rijke Joodse leven dat daar eens was. En terwijl ik daar zat te filosoferen in en met mijzelf, kwam er een e-mail binnen. Een prachtige brief van rabbijn Mendel Kohen uit Mariupol. Een en al dankbaarheid dat ik hem in contact heb gebracht met Christenen voor Israel die hem geweldig hebben gesteund met voedselpakketten, met medicijnen, met broodnodige financiën. Schrijnende foto’s, indrukwekkende ontmoetingen, nieuwe contacten die hij heeft mogen maken met straatarme Joden, ziek van de daar woekerende oorlog tussen de Oekraïners en de Separatisten. En terwijl ik zijn e-mail lees, welt het geluid van de geweerschoten in mij op. Geweerschoten die ik zo van nabij heb gehoord toen ik recentelijk bij rabbijn Mendel op bezoek was met Koen Carlier…….
Ik stapte de auto in en reed naar mijn Rabbinaatskantoor in Amsterdam. Nog nauwelijks aangekomen, ging de telefoon. Mendel Kohen. Een probleem. Hoe ga ik hiermee om, vroeg hij mij.
Ik zag mijzelf weer staan bij die stenen Menora aan de rand van het massagraf. Wat een tragedie. Een stuk grond waarin duizenden Joden werden gedeponeerd na een voor een te zijn gefusilleerd. Dit stuk grond, dit afschuwelijke massagraf, deze heilige aarde moet beschermd worden. Niemand weet precies waar het begint en waar het eindigt. Mendel probeert de vermeende contouren aan te geven……de contouren van de tragedie. Koen gaat rabbijn Mendel helpen. Helpen om dit massagraf te fatsoeneren, een waardig aanzien te geven, tot een monument te verheffen.
Maar, zo vertelt Mendel mij aan de telefoon, we hebben ons vergist. Er is een expert op het gebied van begraafplaatsen vanuit Israel naar Mariupol gekomen. Het massagraf ligt honderd meter verderop. Het is één lange greppel van elf kilometer! Meer dan zeventig duizend mensen liggen hier. Zeventig duizend mensen, Joden en niet Joden, werden op meer dan beestachtige wijze vermoord. Kermend en schreeuwend, vaak nog levend, werden zij bedolven onder het zand. De wreedheid kende geen grenzen. En ook het huidige elf kilometers lange graf, kent geen grens. Huizen zijn gewoon op het massagraf neergezet. En deels wordt er landbouw bedreven en groeit er graan…..op de stoffelijke resten.
Hoe kunnen wij dit elf kilometer lange graf nog enige vorm van waardigheid en respect geven? Mendel zit knel. Hij is een jonge rabbijn uit Israël. Rabbijn van een grote stad waar eens een indrukwekkende bloeiende Joodse Gemeente bloeide. Nu is hij de rabbijn van beschadigde overlevenden en van een wreed en niet te vatten massagraf…
Thuisgekomen krijg ik een telefoontje van rabbijn Shmuel Lewis uit Jeruzalem. Ook een jonge rabbijn. Ook voor hem mocht ik de koppelaar zijn. En ook hij heeft, dankzij Christenen voor Israël, honderden arme Joden met Chanoeka iets extra’s mogen geven. Zijn Joden wonen inmiddels in Israël. Ze hebben het arm, maar bevinden zich in een rijke omgeving. Ze zijn thuisgekomen, in het Heilige Land. Wat een rijkdom…
Ik koppel in mijn gedachten. Ik zie het massagraf in Mariupol voor mij en besef dat de Joden die nu in Israël wonen en onze steun zo nodig hebben, waarschijnlijk tot de uitzonderingen behoren die aan het elf kilometers lange massagraf hebben weten te ontsnappen.
Binyomin Jacobs, opperrabbijn
